การพัฒนาข้อเสนอเชิงนโยบายในการจ้างพยาบาลเกษียณอายุในสถานบริการสุขภาพ สังกัดภาครัฐ

Abstract

การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนานโยบายในการจ้างงานพยาบาลเกษียณอายุในสถานบริการสุขภาพ สังกัดภาครัฐ โดยมีรูปแบบการวิจัยเป็นแบบผสมผสาน โดยมีขั้นตอนดำเนินการดังนี้ 1) ทบทวนวรรณกรรมเกี่ยวกับการจ้างงานและสถานการณ์การจ้างงานพยาบาลข้อเสนอเชิงเกษียณอายุในสถานบริการต่างๆ ในประเทศไทย 2) การสำรวจข้อมูลการจ้างงานพยาบาลเกษียณอายุในสถานบริการสุขภาพโดยการสอบถามทางโทรศัพท์ และ 3) ศึกษาความคิดเห็นเกี่ยวกับนโยบายการจ้างงานพยาบาลเกษียณอายุตามการรับรู้ของตัวแทนผู้บริหารในสังกัดกระทรวงสาธารณสุข ประกอบด้วยผู้แทนปลัดกระทรวงสาธารณสุข ผู้อำนวยการฝ่ายบริหารทรัพยากรบุคคล ผู้อำนวยการกองการพยาบาล ผู้ตรวจราชการเขตสุขภาพและสาธารณสุขนิเทศ การวิเคราะห์ข้อมูลจากการสำรวจใช้โปรแกรมสำเร็จรูปด้วยสถิติค่าความถี่และร้อยละ สำหรับข้อมูลที่ได้จากการสัมภาษณ์จะวิเคราะห์ข้อมูลด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา ผลการวิเคราะห์เชิงเนื้อหาจากการสัมภาษณ์ผู้บริหารระดับสูง พบว่า บริหารระดับสูงโดยส่วนใหญ่มีทัศนคติที่ดีต่อการจ้างงานพยาบาลเกษียณอายุ เพราะเป็นการส่งเสริมสนับสนุนโยบายการขยายโอกาสการทำงานแก่ผู้สูงอายุตามนโยบายรัฐบาลและการใช้ประโยชน์จากความรู้ ประสบการณ์ของผู้เกษียณอายุ ทั้งนี้เนื่องจากสถานการณ์เกี่ยวกับความจำเป็นในการจ้างงานพยาบาลเกษียณอายุเนื่องจากความขาดแคลนพยาบาล มี 3 ประเด็น คือ 1) ความขาดแคลนเนื่องจากการกระจายตัวของบุคลากรทางการพยาบาลไม่ดีทำให้ขาดความสมดุลระหว่างปริมาณงานกับอัตรากำลังคนปฏิบัติงานในสถานบริการสุขภาพ 2) ระบบธำรงรักษาบุคลากรทางการพยาบาลให้คงอยู่ในวิชาชีพด้อยประสิทธิภาพส่งผลให้พยาบาลในระบบบริการขาดแรงจูงใจในการปฏิบัติงานและลาออก และ 3) การขาดแคลนเนื่องจากภาระงานที่เพิ่มขึ้น ผู้บริหารให้ข้อเสนอเกี่ยวกับวัตถุประสงค์การจ้างงานพยาบาลเกษียณอายุ ดังนี้ 1) มีความต้องการจ้างงานในบางตำแหน่งที่พยาบาลเกษียณอายุมีความรู้ความชำนาญเฉพาะและในปัจจุบันยังหาบุคลากรทดแทนไม่ได้ 2) จ้างงานในแผนกที่ขาดแคลน โดยเฉพาะแผนกผู้ป่วยนอก 3) งานบริการปฐมภูมิในชุมชน โดยเฉพาะการเสริมในทีมหมอครอบครัว 4) งานเวชกรรมสังคม เพราะมีทักษะที่เหมาะสม 5) งานบริการ Intermediate Care โดยควรต้องฝึกอบรมเพื่อเพิ่มความรู้และทักษะในการปฏิบัติงาน 6) งาน Care Manager และ 7) ออกแบบงานใหม่ โดยศึกษาความต้องการการรับบริการจากผู้รับบริการ แล้วออกแบบบริการงานใหม่ที่เหมาะสมกับโลกยุคใหม่ โดยเน้นการส่งเสริมสุขภาพ ลักษณะงานส่วนใหญ่เป็นการบริการในชุมชน เหมาะสมกับกลุ่มวัย อาจเป็นในสถานศึกษา ศูนย์เด็กเล็กหรือคลินิกพิเศษโรคเรื้อรัง โดยใช้กลไกองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ระบบการศึกษาเพื่อปฏิบัติงานด้านการสร้างเสริมสุขภาพ การแก้ไขปัญหาด้านสุขภาพในโรงเรียน เป็นต้น ผลการศึกษามีข้อเสนอแนะเชิงนโยบายในการจ้างงานพยาบาลเกษียณอายุ 4 รูปแบบ คือ รูปแบบที่ 1 การต่ออายุราชการตามกฎ ก.พ. ในตำแหน่งผู้เชี่ยวชาญ นักวิชาการ ตามนโยบายรัฐบาล รูปแบบที่ 2 การจ้างงานในรูปแบบใหม่โดยใช้งบประมาณจากงบ (Universal Coverage; UC) มาจัดสรรตามงานบริการในสถานบริการและทำสัญญาจ้างเป็นรายปีและต่อเนื่อง เช่น งานบริการในชุมชนในบทบาทพยาบาลเวชปฏิบัติครอบครัว รูปแบบที่ 3 การจ้างงานในรูปแบบบริการใหม่ โดยจ้างมาทำงานที่มีคุณค่าและมีรายได้ โดยใช้เงินงบประมาณในส่วนขององค์กรที่เกี่ยวข้อง เช่น สถานศึกษา องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น หรือภาคเอกชน งานในที่นี้อาจเป็นงานใหม่ๆ รูปแบบบริการใหม่ เช่น มาเป็นผู้ให้คำปรึกษาแก่ผู้ป่วยโรคเรื้อรังในคลินิก หากเป็นบริการในชุมชนให้ทำหน้าที่เป็นผู้บริหารดำเนินการให้บริการคนทุกช่วงวัยดูแลคนในชุมชนหรือทำหน้าที่พยาบาลในศูนย์เด็กเล็ก พยาบาลอนามัยโรงเรียนให้บริการคำปรึกษา เพราะมีประสบการณ์ เข้าใจชีวิต เป็นต้น โดยใช้งบประมาณจากหน่วยงานองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและวางแผนอัตรากำลังในการจ้างงานเป็นรายปี และรูปแบบที่ 4 การจ้างงานแบบบางเวลาหรือเต็มเวลาตามความต้องการของหน่วยงานในรูปแบบ Freelance โดยกำหนดชั่วโมงการทำงานที่ยืดหยุ่น (Flexible Hours) โดยใช้งบประมาณจากเงินบำรุงของสถานบริการ ซึ่งเป็นแบบการจ้างเหมาบริการตามวัตถุประสงค์ตามความต้องการของส่วนงานโดยส่วนใหญ่จ้างงานเพื่อปฏิบัติงานในแผนกหรือหน่วยงานเดิม เพื่อบรรเทาความขาดแคลนกำลังคนในสถานบริการสุขภาพและควรมีการศึกษาวิจัยเกี่ยวกับการจ้างงานโดยเก็บข้อมูลจากผู้บริหารและพยาบาลเกษียณอายุในสถานบริการสุขภาพโดยใช้การวิจัยแบบผสมผสานเพื่อพัฒนาข้อเสนอเชิงนโยบายได้สอดคล้องกับสถานการณ์จริง