การสังเคราะห์ข้อเสนอระบบการดูแลแบบประคับประคองในเขตเมืองของจังหวัดเชียงใหม่

Abstract

ชุมชนเมืองมีความเฉพาะเจาะจงเกี่ยวกับระบบและรูปแบบการดูแลสุขภาพด้วยหน่วยให้บริการสุขภาพมีความหลากหลาย ดังนั้นระบบบริการสุขภาพในปัจจุบันต้องมีการปรับเปลี่ยนเพื่อให้สามารถให้บริการได้อย่างมีประสิทธิภาพ การวิจัยเชิงพรรณนานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อสังเคราะห์ข้อเสนอระบบการดูแลแบบประคับประคองในเขตเมืองของจังหวัดเชียงใหม่ 1) ด้านปัจจัยนำเข้าและกระบวนการ ได้แก่ รูปแบบบริการการดูแลแบบประคับประคอง กำลังคนด้านสุขภาพ ระบบสารสนเทศ อุปกรณ์ ผลิตภัณฑ์ทางการแพทย์และเทคโนโลยีด้านสุขภาพ การเงินการคลัง และระบบอภิบาล 2) ผลผลิตและผลลัพธ์ ได้แก่ การเข้าถึงบริการและความพร้อมของบริการ คุณภาพและความปลอดภัยของบริการ และความครอบคลุมของบริการ และ 3) ผลกระทบ ได้แก่ การมีสุขภาวะที่ดีและเสมอภาค การป้องกันปัจจัยเสี่ยงด้านการเงินการคลังและด้านสังคม การตอบสนองความต้องการและประสิทธิภาพ วิธีการวิเคราะห์โดยการทบทวนวรรณกรรมและการประชุมกลุ่มผู้เกี่ยวข้อง การสนทนากลุ่มและการสัมภาษณ์เชิงลึกตามแนวคำถามที่พัฒนาขึ้น กลุ่มตัวอย่างประกอบด้วยผู้ที่อยู่ในระยะท้ายของชีวิตและผู้ดูแล บุคลากรทีมสุขภาพจากโรงพยาบาลมหาวิทยาลัย โรงพยาบาลประจำจังหวัด โรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล บุคลากรจากองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน ข้อมูลที่ได้นำมาจัดกลุ่มตามประเด็น ผลการวิเคราะห์พบว่า 1. กำลังคนด้านสุขภาพมีไม่เพียงพอในการดำเนินงานด้านการดูแลแบบประคับประคองในระดับชุมชนและระดับหน่วยให้บริการภาคเอกชนและภาคท้องถิ่น กำลังคนด้านสุขภาพมีข้อจำกัดด้านศักยภาพในการจัดบริการการดูแลแบบประคับประคอง การขาดการทำงานเป็นทีมระหว่างบุคลากรที่เกี่ยวข้อง ไม่มีคณะกรรมการการดูแลแบบประคับประคองในระดับโรงพยาบาลเอกชน โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล โรงพยาบาลสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น รวมถึงชุมชน 2. มีระบบบริการการดูแลแบบประคับประคองในระดับโรงพยาบาลประจำจังหวัด โรงพยาบาลมหาวิทยาลัย แต่ไม่มีระบบหรือรูปแบบการดูแลแบบประคับประคองในระดับโรงพยาบาลสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โรงพยาบาลเอกชนและรูปแบบบริการการดูแลแบบประคับประคองในชุมชน 3. มีระบบการส่งต่อผู้ป่วยระยะสุดท้ายจากโรงพยาบาลประจำจังหวัดผ่านระบบ COC link ไปยังโรงพยาบาลชุมชนและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล แต่โรงพยาบาลมหาวิทยาลัย โรงพยาบาลเอกชนและโรงพยาบาลสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นไม่สามารถเชื่อมต่อกับระบบดังกล่าวได้ 4. อุปกรณ์ ผลิตภัณฑ์ทางการแพทย์และเทคโนโลยีด้านสุขภาพ มีไม่เพียงพอสำหรับให้บริการเพื่อการดำเนินชีวิตที่บ้านของผู้ป่วยระยะสุดท้าย 5. ปัจจัยนำเข้าด้านการเงินการคลัง มีข้อจำกัดในด้านการจัดสรรงบประมาณในการจัดบริการการดูแลผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่ได้รับการจำหน่ายจากโรงพยาบาล เนื่องจากความขาดแคลนด้านบุคลากรของโรงพยาบาลเอกชนและโรงพยาบาลสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น รวมถึงงบประมาณในการพัฒนาศักยภาพทีมดูแลประคับประคอง 6. โรงพยาบาลมหาวิทยาลัยมีศูนย์ดูแลแบบประคับประคองและหอผู้ป่วยแบบประคับประคอง ดำเนินการในรูปคณะกรรมการโดยมีพยาบาลผู้รับผิดชอบงานจำนวน 3 คนที่รับผิดชอบงานโดยตรง ซึ่งในขณะที่โรงพยาบาลประจำจังหวัดมีการดำเนินงานในรูปคณะกรรมการ แต่พยาบาลที่รับผิดชอบยังปฏิบัติงานประจำอื่นร่วมด้วย ไม่มีหอผู้ป่วยประคับประคองแต่มีการแยกเตียงรับผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่ส่งต่อมาจากโรงพยาบาลเครือข่าย แต่ในระดับโรงพยาบาลเอกชนและโรงพยาบาลสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นไม่มีระบบการดูแลแบบประคับประคอง ในส่วนของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลไม่มีคณะกรรมการดูแลแบบประคับประคองแยกจากคณะกรรมการการดูแลระยะยาว เช่นเดียวกับการดูแลในชุมชนปฏิบัติเช่นเดียวกับการดูแลกลุ่มเป้าหมายอื่นๆ ทั้งผู้ป่วยโรคเรื้อรังและผู้สูงอายุติดเตียง 7. ผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่ใช้สิทธิสวัสดิการการรักษาพยาบาลของข้าราชการและผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่ใช้สิทธิประกันสังคมสำหรับแรงงานในระบบและสิทธิหลักประกันสุขภาพ 30 บาท ที่ลงทะเบียนกับโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยและโรงพยาบาลประจำจังหวัดสามารถเข้าถึงบริการด้านการดูแลแบบประคับประคองได้จากโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยและโรงพยาบาลประจำจังหวัด อย่างไรก็ตามเมื่อได้รับการจำหน่ายจากโรงพยาบาลสู่ชุมชนในเขตเมือง การเข้าถึงบริการการดูแลและความพร้อมของบริการการดูแลแบบประคับประคองยังมีข้อจำกัด โดยเฉพาะบริการการดูแลที่บ้านเพื่อให้ผู้ป่วยระยะสุดท้ายสามารถดำเนินชีวิตในวาระสุดท้ายที่บ้านได้ตามเจตนา การไม่มีห้องตรวจผู้ป่วยนอกที่แยกเฉพาะผู้ป่วยระยะสุดท้ายทำให้ผู้ป่วยที่เกิดภาวะฉุกเฉินผู้ป่วยต้องไปรับบริการที่โรงพยาบาลตามสิทธิประกันสุขภาพเหมือนเช่นผู้ป่วยอื่นๆ ทั่วไป 8. ผู้ป่วยระยะสุดท้ายที่ใช้บริการโรงพยาบาลมหาวิทยาลัยและโรงพยาบาลประจำจังหวัดได้รับบริการตามสิทธิที่ค่อนข้างครอบคลุมและมีประสิทธิภาพทั้งในด้านความพร้อมของสถานที่ อุปกรณ์ บุคลากรและบริการที่ต่อเนื่องจากโรงพยาบาลสู่บ้าน ซึ่งแตกต่างจากผู้ป่วยที่ใช้สิทธิรักษาพยาบาลกับโรงพยาบาลเอกชนหรือโรงพยาบาลสังกัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ไม่ได้มีนโยบายด้านการดูแลแบบประคับประคอง ดังนั้นผู้ป่วยจึงไม่สามารถเข้าถึงบริการได้ส่งผลให้คุณภาพชีวิตในระยะท้ายไม่ดี ข้อมูลที่ได้จากการวิเคราะห์ร่วมกับการทบทวนระบบการดูแลแบบประคับประคองของต่างประเทศนำมาสู่การให้ข้อเสนอแนะแก่ผู้ที่เกี่ยวข้องทั้งในเชิงนโยบายและการจัดบริการ ได้แก่ การพัฒนาระบบการดูแลแบบประคับประคอง ทั้งด้านการวางโครงสร้าง การวางแผนกำลังคน (Health Workforce) การวางแผนงบประมาณ การสนับสนุนยา วัสดุ อุปกรณ์ การพัฒนาสมรรถนะบุคลากร การพัฒนาเครือข่ายในการดูแลและพัฒนาระบบการให้บริการที่สามารถมารถตอบสนองความต้องการของผู้ป่วยระยะสุดท้ายและครอบครัวอย่างเป็นรูปธรรมและมีมาตรฐานต่อไป