การสังเคราะห์ข้อเสนอเชิงนโยบายในการจัดการกำลังคนด้านสุขภาพเพื่อรองรับสังคมผู้สูงอายุในอนาคต

Abstract

การเปลี่ยนแปลงเข้าสู่ประชากรสูงอายุในสังคมไทย ประกอบกับปัญหาโรคเรื้อรังจะส่งผลทำให้ผู้สูงอายุอยู่ในภาวะพึ่งพาและต้องการการดูแลมีจำนวนมากขึ้น การจัดระบบบริการการดูแลระยะยาวเพื่อสามารถให้บริการที่ครอบคลุมทุกมิติด้านสุขภาพและสังคม จำเป็นที่จะต้องมีการเตรียมความพร้อมกำลังคนให้มีความเพียงพอ และเหมาะสมทั้งในด้าน จำนวน การกระจาย ทักษะ และแรงจูงใจในการปฏิบัติงาน การศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อคาดการณ์ความต้องการกำลังคนด้านสุขภาพและกำลังคนรองรับ และพัฒนาข้อเสนอเชิงนโยบายในการบริหารจัดการกำลังคนรองรับระบบการดูแลระยะยาว การศึกษานี้ใช้ข้อมูลทุติยภูมิและข้อมูลจากการสำรวจ กลุ่มตัวอย่างการสำรวจ ได้แก่ สถานบริการ จำนวน 51 แห่ง กำลังคนด้านสุขภาพปฏิบัติงานที่สถานบริการ จำนวน 337 คน กลุ่มตัวอย่างในการดูแลระยะยาวที่บ้านและชุมชน ได้แก่ ผู้จัดการบริการ (Care manager-CM) จำนวน 130 คน นักบริบาล จำนวน 271 คน และมีการสัมภาษณ์ผู้เกี่ยวข้อง จำนวน 42 คน จากการศึกษาพบว่าในอนาคต ปี พ.ศ. 2569 นั้นวิชาชีพส่วนใหญ่จะมีความเพียงพอในด้านจำนวน ยกเว้น พยาบาลวิชาชีพและนักสังคมสงเคราะห์ หรือผู้ปฏิบัติหน้าที่ฐานะผู้จัดการบริการ (Care manager) ซึ่งมีความขาดแคลนในด้านจำนวน นอกจากนั้นยังมีปัญหากำลังคนด้านสุขภาพอื่นๆ ได้แก่ ปัญหาการกระจาย ซึ่งพบว่ามีกำลังคนด้านวิชาชีพที่กระจายมาดูแลงานด้านการดูแลระยะยาวน้อย ปัญหาทักษะการปฏิบัติงานในการดูแลผู้สูงอายุระยะยาว โดยเฉพาะอย่างยิ่งในกลุ่มนักบริบาล ปัญหาแรงจูงใจในการปฏิบัติงาน เป็นปัญหาค่อนข้างมากสำหรับนักบริบาลที่ปฏิบัติงานในสถาบัน ซึ่งพบว่ามีอัตราการลาออกจากงานสูง การที่จะทำให้กำลังคนมีความพอเพียงทั้งด้านปริมาณและคุณภาพนั้น ระบบการดูแลระยะยาวควรจะเตรียมพร้อมในด้านนโยบายและการปฏิบัติ โดยเพิ่มการผลิตกำลังคนระดับวิชาชีพทั้งด้านจำนวนและทักษะเข้าไปในระบบสุขภาพมากขึ้น ผลิตนักบริบาลที่มีคุณภาพเพื่อเพิ่มการเข้าถึงบริการ สร้างแรงดึงดูดและจูงใจให้กำลังคนด้านสุขภาพอยู่ในระบบเพื่อลดการสูญเสียและธำรงกำลังคนอยู่ในระบบ