ประโยชน์ของการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18]Florbetapir ([F-18]-AV-45) เพื่อประเมินการสะสมของ amyloid ในสมองในผู้ป่วยสมองเสื่อมจากโรคอัลไซเมอร์, ผู้ป่วยที่มีความผิดปกติเล็กน้อยของความสามารถของสมองและผู้สูงอายุปกติ (ปีที่ 3)

Abstract

อุบัติการณ์ของภาวะสมองเสื่อมในผู้สูงอายุตั้งแต่ 60 ปีขึ้นไป มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว ส่งผลกระทบอย่างมากต่อคุณภาพชีวิตทั้งตัวผู้ป่วย ครอบครัวและจะเป็นปัญหาที่สำคัญของเศรษฐกิจ สังคมและการพัฒนาประเทศ การวินิจฉัยอาการและอาการแสดงทางคลินิกอาจยังไม่เพียงพอ ดังนั้น การตรวจการสะสมของโปรตีนอะมัยลอยด์เบต้า (Aβ ) ในสมองได้ตั้งแต่ในระยะแรกเริ่มจึงมีบทบาทสำคัญทั้งในแง่การวินิจฉัยโรค, การระบุประชากรที่มีความเสี่ยงสูงต่อการเกิดโรค, การวางแผนการดูแลรักษาผู้ป่วย รวมทั้งโอกาสในการคิดค้นวิธีการหรือยาในการรักษาหรือป้องกันภาวะสมองเสื่อมในอนาคต วัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาประโยชน์ของการตรวจเพทสแกนด้วยสารเภสัชรังสี [F-18]Florbetapir สำหรับประเมินการสะสมของ Aβ ในสมอง โดยอาศัยผู้ป่วย Alzheimer’s Disease (AD), ผู้ป่วยที่มีความผิดปกติเล็กน้อยของการรู้คิดสมอง Mild Cognitive Impairment (MCI) และผู้สูงอายุที่มีระดับความสามารถสมองปกติ Healthy Cognitive elderly (HC) รวมทั้งศึกษาความสอดคล้องของผลการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18]Florbetapir กับระดับความผิดปกติของความสามารถสมองจากผลการประเมินทางจิตประสาท รวมทั้งผลตรวจภาพสมองด้วย Magnetic Resonance Imaging (MRI) และเพทสแกนด้วยสารเภสัชรังสี F-18 FDG และศึกษาความสัมพันธ์ของผลการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18]Florbetapir กับการเปลี่ยนแปลงระดับความสามารถสมอง ตลอดจนผลการเปลี่ยนแปลงจากการตรวจภาพรังสีสมองด้วย MRI และเพทสแกนด้วยสารเภสัชรังสี [F-18]FDG วิธีการศึกษา 1) การสังเคราะห์สารเภสัชรังสี [F-18]Florbetapir และ 2) การศึกษาทางคลินิกในอาสาสมัคร 86 ราย ที่ผ่านเกณฑ์เข้าร่วมโครงการ แบ่งเป็นกลุ่ม HC 21 ราย กลุ่ม MCI 32 ราย และกลุ่ม AD 33 ราย ตามเกณฑ์การวินิจฉัยทางคลินิก อาสาสมัครทุกรายจะได้รับการตรวจประเมินทางคลินิก การทำแบบทดสอบทางจิตประสาท การตรวจภาพรังสีสมองด้วย MRI และการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18]FDG และ [F-18]Florbetapir ภายในระยะเวลา 6 สัปดาห์ โดยภาพรังสีสมองต่างๆ จะถูกนำมาวิเคราะห์ผลด้วยการประเมินด้วยสายตาและผลการวิเคราะห์เชิงปริมาณ ผลการศึกษา สารเภสัชรังสี [F-18]Florbetapir ที่สังเคราะห์ได้มีคุณสมบัติทางกายภาพเทียบเคียงกับสารต้นแบบและผ่านเกณฑ์มาตรฐานยาฉีด โดยไม่พบว่ามีอาสาสมัครรายใดที่แสดงอาการข้างเคียงจากการตรวจ การศึกษาระยะแรกรับในอาสาสมัคร 86 ราย พบว่าการตรวจภาพรังสีสมองทุกชนิดมีความสอดคล้องกับผลการวินิจฉัยทางคลินิกและมีความสัมพันธ์กับผลทดสอบทางจิตประสาทอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ทั้งจากการประเมินด้วยสายตาและผลการวิเคราะห์เชิงปริมาณ โดยความสามารถในการวินิจฉัยแยกผู้ป่วย AD จาก HC จากการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18] FDG สูงกว่า [F-18]Florbetapir และการตรวจ MRI สมองตามลำดับ และพบว่า [F-18]Florbetapir ให้ผลสอดคล้องกับผลการตรวจอื่นๆ อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยมีความสัมพันธ์กับผลการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18] FDG สูงกว่าการตรวจ MRI จากการติดตามผลในอาสาสมัคร 72 ราย ที่มาติดตามผลจนครบระยะเวลา 2 ปี (HC 19 ราย MCI 31 ราย AD 22 ราย) พบว่าผลการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18]Florbetapir ขณะแรกรับเข้าโครงการมีความสัมพันธ์ในระดับปานกลางกับการเปลี่ยนแปลงของระดับความสามารถสมองด้วยคะแนน TMSE, CDR-SB และ ADAS-COG อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ แต่มีความสัมพันธ์ในระดับต่ำและไม่มีนัยสำคัญทางสถิติเมื่อพิจารณาความสัมพันธ์ระหว่างการเปลี่ยนแปลงค่าเชิงปริมาณของผลการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18]Florbetapir กับการเปลี่ยนแปลงของผลคะแนนการประเมินระดับความสามารถสมองทั้ง 3 ชนิด นอกจากนี้ พบว่าระดับของ Aβ ในสมองที่พบจากการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18]Florbetapir ในช่วงแรกรับมีความสัมพันธ์เชิงบวกในระดับสูงกับระดับของ Aβ ในสมองในระยะติดตามผลอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติในสมองทุกส่วน โดยพบความสัมพันธ์สูงสุดในกลุ่ม AD>MCI>HC และมีความสัมพันธ์เชิงลบกับผลการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18]FDG อย่างมีนัยสำคัญทางสถิติที่สมองส่วน parietal และ occipital ในกลุ่มผู้ป่วย AD อย่างไรก็ตามความสัมพันธ์ดังกล่าวยังอยู่ในระดับค่อนข้างต่ำ ส่วนความสัมพันธ์ระหว่างระดับของ Aβ ในสมองที่พบจากการตรวจเพทสแกนในช่วงแรกรับกับระดับความเหี่ยวของเนื้อสมองส่วน mesial temporal ในเวลาต่อมาอยู่ในระดับต่ำมากและไม่มีนัยสำคัญทางสถิติ สรุป ผลการศึกษาเบื้องต้นพบว่าการตรวจภาพถ่ายรังสีสมองทุกชนิดมีความสัมพันธ์กับผลการวินิจฉัยทางคลินิกและผลการทดสอบทางจิตประสาทเป็นอย่างมาก โดย [F-18]FDG มีความสัมพันธ์ในระดับสูงสุด มากกว่าการตรวจอะมัยลอยด์เพทสแกนด้วย [F-18]Florbetapir และความผิดปกติทางกายวิภาคจาก MRI ตามลำดับ นอกจากนี้ยังพบว่าผลการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18]Florbetapir มีความสัมพันธ์กับผลการตรวจเพทสแกนด้วย [F-18]FDG และการตรวจ MRI ทั้งในช่วงเวลาเดียวกันและในช่วงติดตามผลตลอดจนมีความสัมพันธ์กับการเปลี่ยนแปลงระดับความสามารถสมอง โดยมีระดับของความสัมพันธ์ที่แตกต่างกันในแต่ละกลุ่มผู้ป่วยและแต่ละชนิดการตรวจ