ผลลัพธ์การดำเนินงานบริบาลทางเภสัชกรรมในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงโดยเภสัชกรในคลินิกหมอครอบครัว: กรณีศึกษาเขตสุขภาพที่ 6

Abstract

โครงการวิจัยนี้เป็นการวิจัยผสมผสานแบบแผนรองรับภายในต่อเนื่องกันมี 2 ส่วน ส่วนที่ 1 การวิจัยเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสถานการณ์ ประสบการณ์ ปัญหาและอุปสรรคการดำเนินงานของเภสัชกรครอบครัวในคลินิกหมอครอบครัว การสนทนากลุ่มกับเภสัชกรผู้ปฏิบัติงานในหน่วยบริการปฐมภูมิ 24 คน จาก 7 จังหวัดของเขตสุขภาพ ในเดือนมกราคม 2563 และเมษายน 2564 ประสบการณ์การทำงานเฉลี่ย 5.6±5.0 ปี และปฏิบัติงานในหน่วยบริการปฐมภูมิแบบเต็มเวลา 8 คน ผลการวิเคราะห์ข้อมูลเชิงเนื้อหาประกอบด้วย 3 ประเด็นหลัก คือ บทบาทของเภสัชกร, ปัจจัยที่เกี่ยวข้องในระดับนโยบาย ผู้ร่วมงานและเภสัชกรผู้ปฏิบัติงาน, และวิธีการแก้ไขปัญหาการใช้ยา บทบาทของเภสัชกร 4 ด้าน คือ งานบริการผู้ป่วย, งานเยี่ยมบ้าน, งานบริหารเวชภัณฑ์และงานคุ้มครองผู้บริโภค อุปสรรคของการดูแลผู้ป่วยมีสาเหตุจากข้อจำกัดของการเชื่อมต่อและการเข้าถึงข้อมูลสุขภาพจากหน่วยบริการปฐมภูมิ การปฏิบัติงานของเภสัชกรในหน่วยบริการปฐมภูมิแบบบางเวลาทำให้การดำเนินงานตามบทบาทหน้าที่ทำได้จำกัด แต่การเพิ่มพูนความรู้ที่ทันสมัยส่งเสริมให้เภสัชกรสามารถดูแลผู้ป่วยในงานเยี่ยมบ้านร่วมกับทีมสหสาขาวิชาชีพได้อย่างมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นสนับสนุนการดูแลผู้ป่วยที่บ้านและงานคุ้มครองผู้บริโภค ส่วนทักษะการสื่อสาร ทักษะการแก้ไขปัญหาด้านยาและประสบการณ์การทำงานของเภสัชกรนำไปสู่การแก้ไขปัญหาการใช้ยาอย่างมีประสิทธิภาพ ส่วนที่ 2 การศึกษาแบบกึ่งทดลองแบบไปข้างหน้าเก็บข้อมูลเชิงปริมาณในผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูง จำนวน 1,471 คน อย่างต่อเนื่องทั้งหมด 3 ครั้ง ซึ่งรับบริการที่หน่วยบริการปฐมภูมิ ในปี พ.ศ. 2563 เพื่อเปรียบเทียบการเปลี่ยนแปลงของปัญหาการใช้ยา ความดันโลหิตและการยอมรับคำแนะนำจากเภสัชกรโดยแพทย์ รวมทั้งปัจจัยที่มีผลต่อการแก้ไขปัญหาการใช้ยา ผลการศึกษาพบว่า ปัญหาการใช้ยาทั้งหมด 379 ปัญหา เป็นปัญหาความไม่ร่วมมือในการใช้ยามากที่สุด 164 ปัญหาหลังการบริบาลทางเภสัชกรรมปัญหาการใช้ยาทั้งหมดและปัญหาความไม่ร่วมมือในการใช้ยาลดลงอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ร้อยละ 32.4 (X2(2)=46.78, p<0.001) และ 61.0 (X2(2)=98.60, p<0.001) ตามลำดับ ค่าความดันโลหิตไม่เปลี่ยนแปลงและร้อยละของการยอมรับคำแนะนำจากเภสัชกรโดยแพทย์ เท่ากับ 77.8, 70.3 และ 68.4 ในครั้งที่ 0, 1 และ 2 ตามลำดับ ปัจจัยที่มีผลต่อการแก้ไขปัญหาความไม่ร่วมมือในการใช้ยา คือ การยอมรับคำแนะนำจากเภสัชกรโดยแพทย์ (rs=0.18, p=0.020) เภสัชกรครอบครัวสามารถลดปัญหาการใช้ยาของผู้ป่วยโรคความดันโลหิตสูงได้ ปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับความสำเร็จในการแก้ไขปัญหาการใช้ยา คือ การทำงานเป็นทีม ซึ่งอาศัยประสบการณ์และทักษะของเภสัชกร ดังนั้น ควรมีการเพิ่มประสบการณ์และทักษะที่เกี่ยวข้องโดยการอบรมระยะสั้นแก่เภสัชกร