การศึกษาการปนเปื้อนและการควบคุมการแพร่กระจายของเชื้อดื้อยาปฏิชีวนะจากแหล่งกำเนิดน้ำเสียประเภทโรงพยาบาลและฟาร์มสุกร

Abstract

โครงการศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ศึกษาการปนเปื้อนและการควบคุมการแพร่กระจายของเชื้อดื้อยาปฏิชีวนะจากแหล่งกำเนิดน้ำเสียประเภทโรงพยาบาลและฟาร์มสุกร โดยการศึกษาในฟาร์มสุกร มีการทำแบบสอบถามและเก็บตัวอย่างสิ่งแวดล้อมจากฟาร์มสุกร 4 ฟาร์ม ที่ตั้งใกล้แหล่งน้ำในพื้นที่จังหวัดปราจีนบุรี มีผลสรุปสำคัญ ดังนี้ มีการใช้ยาในฟาร์มเพื่อการรักษาโรคและป้องกันอย่างละร้อยละ 50 และมีการผสมยาปฏิชีวนะในอาหารร้อยละ 50 ยาปฏิชีวนะที่ใช้บ่อย ได้แก่ Amoxycillin Enrofloxacin และ colistin ร้อยละ 100, 75, 25 ตามลำดับ พบยาปฏิชีวนะตกค้างในน้ำเสียในช่วงหน้าฝน คือ Amoxycillin Florfenicol และ Tiamulin ร้อยละ 54, 14, 13 ตามลำดับ ส่วนฤดูร้อนพบ Oxytetracycline Amoxicillin และ Florfenicol ร้อยละ 59, 20, 11 ตามลำดับ ทั้งนี้ Trimethroprim มีค่าเฉลี่ยในฤดูฝนสูงกว่าในฤดูร้อนอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ (P<0.05) ในการศึกษาการดื้อยาจาก E.coli 143 ไอโซเลท พบเชื้อดื้อยาในมูลสุกรร้อยละ 29 และน้ำเสียร้อยละ 36 และน้ำผ่านบำบัดร้อยละ 33 แต่ยาที่พบการดื้อมากกว่าร้อยละ 50 ได้แก่ Ampicillin Florfenicol Tetracycline และ ESBL 13 ร้อยละ 90, 67, 66, 13 ตามลำดับ ไม่พบการดื้อยา Imipenem ตรวจพบยีนของอีโคไลดื้อยากลุ่ม beta-lactamase มากที่สุด สอดคล้องกับการพบการดื้อยา Ampicillin โดยพบ bla-TEM มากกว่า bla_PSE รองลงมา ได้แก่ Tetracycline (tetA, tetB) และ Aminoglycoside (aadA1, aadA2, aadB) และไม่พบยีน mcr1 ในทุกตัวอย่าง โดยมีโอกาสที่เชื้อจากต่างสถานที่กันจะมีลักษณะของสัณฐานของยีน 1 คู่ ที่เหมือนกันร้อยละ 100 และโอกาสที่ลักษณะสัณฐานของยีนที่เหมือนกันมากกว่าร้อยละ 80 พบว่า มีประมาณร้อยละ 20 การตรวจสอบประสิทธิภาพของระบบบำบัดน้ำเสียชนิดเอเอสของโรงพยาบาลอภัยภูเบศร พบว่า การบำบัดดัชนีพื้นฐานได้ร้อยละ 68-99 การบำบัดยาปฏิชีวนะได้ร้อยละ 20-100 พบประชากรเชื้อดื้อยาของ E.coli, K. pneumoniae และ A. baumannii ร้อยละ 60-100 ในน้ำเสียและน้ำทิ้งไม่แตกต่างอย่างมีนัยสำคัญ (P>0.05) สำหรับการศึกษาระบบเยื่อกรองชีวภาพขนาดสาธิตในการบำบัดน้ำเสียของโรงพยาบาลโดยไม่มีการระบายตะกอนออกจากระบบเป็นเวลา 6 เดือน พบว่า การบำบัดดัชนีพื้นฐานได้ร้อยละ 79-100 การบำบัดยาปฏิชีวนะร้อยละ 32-100 และระบบกำจัดเชื้อจุลินทรีย์ได้ร้อยละ 100 การตรวจวัดเชื้อดื้อยาของตะกอนจุลินทรีย์ที่กักเก็บในระบบ ผลพบว่า มีจำนวนเชื้อทั้งสามชนิดในตะกอนที่กักเก็บในระบบมีร้อยละของความไวของการดื้อยาเพิ่มขึ้น โดยเฉพาะเชื้อ K. pneumoniae และ A. baumannii พบจำนวนเชื้อมากกว่าร้อยละ 80 ที่มีความไวของยาทดสอบจำนวนร้อยละ 75-85 ตรวจพบยีนดื้อยา 106-1010 copies/ml ในน้ำเสีย ซึ่งระบบสามารถบำบัดยีนดื้อยาได้ 1-2 log การใช้คลอรีนและโอโซนสามารถเพิ่มประสิทธิภาพในการบำบัดยีนดื้อยาได้ดีขึ้นเล็กน้อย