การศึกษาสถานการณ์และจัดทำข้อเสนอแนะเชิงนโยบายต่อการพัฒนาระบบบริการสุขภาพสำหรับประชากรกลุ่มเฉพาะ ในกรณีที่มีการระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ในประเทศไทย

Abstract

สถานการณ์การแพร่ระบาดของโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 (โควิด-19) ส่งผลกระทบต่อสุขภาพและความเป็นอยู่ของประชากรทุกกลุ่มโดยเฉพาะประชากรกลุ่มเฉพาะ เนื่องจากเป็นกลุ่มที่มีความเปราะบาง มีความเสี่ยงทางด้านสุขภาพมากกว่าประชากรทั่วไปและมีโอกาสเข้าถึงบริการสุขภาพที่จำกัด ถึงแม้ว่าประเทศไทยมีการจัดระบบประกันสุขภาพให้กับประชากรทุกกลุ่ม ได้แก่ ระบบหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้าครอบคลุมคนไทยทั้งประเทศ ระบบสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการ ระบบประกันสังคม และระบบหลักประกันสุขภาพสำหรับแรงงานต่างด้าวรวมถึงผู้ติดตาม (กลุ่มคนต่างด้าวที่อยู่ในระบบประกันสังคมและระบบหลักประกันสุขภาพสำหรับแรงงานต่างด้าวรวมถึงผู้ติดตาม) แต่ยังไม่ครอบคลุมทุกกลุ่มประชากรบนผืนแผ่นดินไทย การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อจัดทำข้อเสนอแนะเชิงนโยบายต่อการพัฒนาระบบบริการสุขภาพสำหรับประชากรกลุ่มเฉพาะในกรณีที่มีการระบาดของโรคโควิด-19 ในประเทศไทย โดยใช้วิธีการศึกษาเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ แบ่งออกเป็น 3 ขั้นตอน ดังนี้ 1) การศึกษาสถานการณ์การเข้ารับบริการสุขภาพของประชากรกลุ่มเฉพาะในประเทศไทยในกรณีที่มีการระบาดของโควิด-19 ด้วยการวิเคราะห์ข้อมูลทุติยภูมิในฐานข้อมูลของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติในช่วงเดือนมกราคม พ.ศ. 2563 – มิถุนายน 2564 2) การทบทวนวรรณกรรมที่เกี่ยวข้องการเข้าถึงบริการสุขภาพของประชากรกลุ่มเฉพาะ และ 3) การพัฒนาข้อเสนอในการพัฒนาระบบบริการสุขภาพสำหรับประชากรกลุ่มเฉพาะในกรณีที่มีการระบาดของโควิด-19 ในประเทศไทย ด้วยการสัมภาษณ์เชิงลึกและอภิปรายกลุ่มผู้ที่มีส่วนได้ส่วนเสียเกี่ยวกับปัญหาและอุปสรรคที่ทำให้ประชากรกลุ่มเฉพาะเข้าไม่ถึงบริการ โดยคัดเลือกผู้ให้ข้อมูลแบบเจาะจง (purposive sampling) และการเลือกกลุ่มตัวอย่างเพิ่มเติมจากคำแนะนำของผู้ให้สัมภาษณ์ (snowball sampling) ประกอบด้วย ผู้กำหนดนโยบาย ผู้ปฏิบัติงานในองค์กร/หน่วยงานที่มีภารกิจ บทบาทที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดนโยบายการดูแลผู้ป่วยประชากรกลุ่มเฉพาะ และผู้ปฏิบัติหน้าที่เกี่ยวข้องกับการกำหนดนโยบายการดูแลผู้ป่วยประชากรกลุ่มเฉพาะ รวมถึงตัวแทนผู้ป่วยประชากรกลุ่มเฉพาะ รวมจำนวนทั้งสิ้น 39 ราย ผลการศึกษาการเข้ารับบริการสุขภาพของประชากรกลุ่มเฉพาะในประเทศไทยในช่วงเดือนมกราคม พ.ศ. 2563 - มิถุนายน พ.ศ. 2564 พบว่า มีจำนวนประชากรกลุ่มเฉพาะที่ได้เข้ารับบริการตรวจคัดกรองโควิด-19 รวมทุกสิทธิการรักษาทั้งหมด 1,154,355 ครั้ง เมื่อพิจารณาเฉพาะสิทธิหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า พบว่า มีจำนวนประชากรกลุ่มเฉพาะที่ได้รับการตรวจคัดกรองทั้งหมด 939,444 ครั้ง การตรวจวินิจฉัยผลเป็นบวกและได้เข้ารับการรักษาทั้งหมด 9,228 ครั้ง และเสียชีวิตทั้งหมด 216 ราย เมื่อเทียบกับจำนวนผู้ติดเชื้อสะสมจากการระบาดของโรคดังกล่าวในช่วงเวลาเดียวกันในภาพรวมของประเทศไทย พบว่า ประเทศไทยมีจำนวนผู้ที่ได้รับการตรวจวินิจฉัยผลเป็นบวกหรือผู้ติดเชื้อสะสมทั้งหมด 259,301 ราย ผู้เสียชีวิตสะสมรวมทั้งสิ้น 2,023 ราย (ข้อมูล ณ วันที่ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2564) ซึ่งสะท้อนให้เห็นว่าประชากรกลุ่มนี้มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อโควิด-19 สูงเมื่อเทียบกับประชากรกลุ่มอื่น