การพัฒนาระบบแพทย์ทางไกลเพื่อการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง บทเรียนจากระบาดของโควิด-19

Abstract

การวิจัยครั้งนี้เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน ทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) พัฒนารูปแบบการให้บริการแพทย์ทางไกล และระบบการจัดการยาสำหรับผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง 2) พัฒนาแอปพลิเคชันเพื่อประเมินสภาพผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องระยะไกล โดยอาศัยบทเรียนจากการระบาดของโควิด-19 และ 3) ศึกษาประสิทธิผลของระบบแพทย์ทางไกลเพื่อการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง กลุ่มตัวอย่างที่ใช้รวบรวมข้อมูลคือ อายุรแพทย์โรคไต เภสัชกร พยาบาลเฉพาะทางด้านการดูแลผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องและผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง คัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง แบ่งการวิจัยออกเป็น 3 ระยะ ประกอบด้วย ระยะที่ 1 การศึกษาสภาพการณ์ ระยะที่ 2 การออกแบบและพัฒนาระบบแพทย์ทางไกลเพื่อการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง และระยะที่ 3 การศึกษาผลการใช้ระบบแพทย์ทางไกลเพื่อการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง เครื่องมือที่ใช้ในการวิจัยประกอบด้วย เป็นแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง ระบบแพทย์ทางไกลเพื่อการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง ที่ประกอบด้วย 1) ระบบแพทย์ทางไกลเพื่อการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง 2) ระบบการจัดการยาสำหรับผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง และ 3) แอปพลิเคชันเพื่อประเมินสภาพผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องระยะไกล แบบประเมินความเป็นไปได้ในการใช้ระบบแพทย์ทางไกล แบบบันทึกต้นทุนในการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง แบบประเมินความพึงพอใจของทีมสหวิชาชีพต่อการใช้ระบบแพทย์ทางไกลเพื่อการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง และแบบประเมินความพึงพอใจของผู้ป่วยต่อการใช้ระบบแพทย์ทางไกลเพื่อการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง ที่ผู้วิจัยพัฒนาขึ้น โดยผ่านการตรวจสอบความตรงเชิงเนื้อหา โดยผู้ทรงคุณวุฒิจำนวน 5 ท่าน เพื่อตรวจสอบความชัดเจน ความเหมาะสมของภาษาและความครอบคลุมของเนื้อหา วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพโดยใช้การวิเคราะห์เนื้อหา วิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณ ด้วยสถิติเชิงพรรณนา ได้แก่ จำนวน ร้อยละ ค่ามัธยฐาน ค่าพิสัยระหว่างควอไทล์ Wilcoxon signed-rank test และสถิติ Paired t-test ผลการวิจัยพบว่า 1. ผลการศึกษาสภาพการณ์ปัญหาในการดูแลผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องในช่วงสถานการณ์วิกฤตโควิด-19 ได้แก่ 1) ผู้ป่วยและผู้ดูแลมีความยากลำบากในการเดินทางไปพบแพทย์ที่โรงพยาบาลตามนัด กลัวการติดเชื้อโรคโควิด-19 จากการมาโรงพยาบาล ปัญหาการรับยาต่อเนื่องทั้งยาที่ใช้รักษาโรคไตเรื้อรังและโรคร่วม และข้อจำกัดในการเยี่ยมผู้ป่วยที่บ้านจากสถานการณ์วิกฤตโควิด-19 ส่งผลให้ผู้ป่วยไม่ได้รับการประเมินและการดูแลอย่างต่อเนื่อง 2) ผู้ป่วยและทีมสหวิชาชีพ ให้ข้อเสนอแนะว่าในช่วงวิกฤตโควิด-19 ควรมีการปรับรูปแบบการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้อง ทั้งการรักษาและการเยี่ยมบ้านผ่านระบบอินเทอร์เน็ต โดยใช้มือถือและไลน์แอปพลิเคชัน มีการให้ความรู้ที่จำเป็นสำหรับการดูแลสุขภาพที่ผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องสำหรับผู้ป่วยและญาติ มีระบบการจัดการยาที่เอื้อต่อผู้ป่วยและญาติ ลดการเดินทาง ทำให้ลดโอกาสการสัมผัสเชื้อโรคโควิด-19 และ 3) การให้ข้อมูลเกี่ยวกับการดูแลรักษาและการดูแลตนเองของผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องในสถานการณ์วิกฤตโควิด-19 สามารถดำเนินการผ่านไลน์แอปพลิเคชัน หรือแอปพลิเคชันที่สามารถโหลดมาไว้บนโทรศัพท์มือถือได้ และสามารถสื่อสารกับแพทย์หรือพยาบาลเมื่อพบปัญหา หรืออาการผิดปกติได้ทันที ผลการวิจัยครั้งนี้แสดงให้เห็นว่า ถึงแม้ว่าต้นทุนทางการแพทย์และการพยาบาลในการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องโดยใช้ระบบแพทย์ทางไกลและระยะเวลาให้บริการของบุคลากรทางการแพทย์จะสูงกว่าการดูแลตามปกติ แต่ค่าใช้จ่ายในการเดินทางมารับบริการ ระยะเวลาเดินทางและระยะเวลามารอรับบริการของผู้ป่วยและผู้ดูแลลดลง ทีมสหวิชาชีพ ผู้ป่วยและญาติมีความพึงพอใจต่อการใช้ระบบแพทย์ทางไกลในระดับมาก ดังนั้นสถานบริการอาจนำระบบแพทย์ทางไกลเพื่อการดูแลรักษาผู้ป่วยล้างไตทางช่องท้องที่ได้จากการวิจัยครั้งนี้ไปขยายผลในการให้บริการดูแลรักษาผู้ป่วยโรคเรื้อรังกลุ่มอื่นๆ ต่อไป