การศึกษาการจัดตั้งหน่วยงานประสานงานกลางเพื่อการจัดการระบบหลักประกันสุขภาพของบุคคลที่ไม่ใช่คนไทย

Abstract

รายงานวิจัยฉบับนี้มีเป้าหมายในการศึกษาสามประการ ประการแรก เพื่อทบทวนประสบการณ์สร้างหลักประกันสุขภาพแก่แรงงานต่างด้าวในต่างประเทศและสถานการณ์การดำเนินงานหลักประกันสุขภาพแรงงานต่างด้าวและบุคคลไม่ใช่คนไทยในประเทศไทย ประการที่สอง เพื่อศึกษาวิเคราะห์บทบาทความรับผิดชอบและการอภิบาลระบบของหน่วยงานประสานงานกลางเพื่อหลักประกันสุขภาพแรงงานต่างด้าวและบุคคลไม่ใช่คนไทยของกระทรวงสาธารณสุข และประการที่สาม เพื่อสังเคราะห์ทางเลือกรูปแบบโมเดลโครงสร้างองค์กรหน่วยงานกลางประสานการสร้างหลักประกันสุขภาพแรงงานต่างด้าวและบุคคลที่ไม่ใช่คนไทยที่เหมาะสมสำหรับประเทศไทย โดยอาศัยวิธีวิจัยเชิงคุณภาพ การสำรวจเอกสาร การสัมภาษณ์เชิงลึกด้วยคำถามกึ่งโครงสร้าง และการเสวนากลุ่มระดมความคิดเห็นเพื่อรวบรวมข้อมูลและวิเคราะห์ข้อมูล ผลการศึกษาพบว่า บริบทของโลกและภูมิภาค ไม่ว่าจะเป็นการบูรณาการทางเศรษฐกิจและสังคมและการขยายตัวของโลกาภิวัตน์ มีอิทธิพลต่อการบริหารจัดการด้านสุขภาพสำหรับแรงงานต่างด้าวและบุคคลที่ไม่ใช่คนไทย ภาวะที่มีความหลากหลายของผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในการอภิบาลระบบบริการสุขภาพแรงงานต่างด้าวและบุคคลที่ไม่ใช่คนไทยและความเป็นกรมาธิปไตย (departmentalism) ได้ส่งผลให้การอภิบาลระบบสุขภาพสำหรับบุคคลที่ไม่ใช่คนไทยยังคงมีปัญหา 1) ปัญหาการเมืองและนโยบายที่ขาดการประสานงานกับบูรณาการรวมถึงการมองว่าปัญหาของคนที่ไม่ใช่คนไทยไม่มีความสำคัญและเป็นภัยคุกคามทางความมั่นคง 2) ปัญหาระดับกฎหมายที่มีจำนวนมากและทับซ้อนกันรวมถึงสถานะทางกฎหมายและสิทธิที่จะได้รับบริการสุขภาพของคนเหล่านี้ที่ไม่ชัดเจน 3) ปัญหาระดับการบริหารงานที่ไม่ประสานงานกันระหว่างหน่วยงาน ความไม่ชัดเจนในเรื่องการแบ่งแยกหน้าที่และการจัดความสัมพันธ์ระหว่างการเป็นผู้กำกับดูแล ผู้ซื้อบริการและผู้ให้บริการ และ 4) ปัญหาระดับการบริการที่ขาดทิศทางการกำกับดูแลจากระดับนโยบายและปัญหาการจัดบริการต่อคนเหล่านี้ที่มีความแตกต่างจากคนไทย รวมถึงปัญหาค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นด้วย จากปัญหาดังกล่าวรายงานวิจัยฉบับนี้ได้เสนอแนวทางการแก้ปัญหาการขาดหน่วยประสานงานกลางในการอภิบาลระบบสำหรับบุคคลที่ไม่ใช่คนไทยภายใต้ 2 กรอบข้อเสนอ 5 ทางเลือก คือ กรอบข้อเสนอที่ 1 : ปรับเปลี่ยนหน่วยงานและบทบาทภาระหน้าที่ภายในกระทรวงสาธารณสุข 2 ทางเลือก ประกอบด้วย ทางเลือกที่ 1. ยกระดับกองเศรษฐกิจสุขภาพและหลักประกันสุขภาพ ในฐานะหน่วยประสานงานกลางในการดูแลระบบสุขภาพของบุคคลที่ไม่ใช่คนไทย ทางเลือกที่ 2. ตั้งหน่วยงานระดับกองใหม่ภายใต้สำนักงานปลัดกระทรวงสาธารณสุข เพื่อเป็นหน่วยประสานงานกลางและให้กองเศรษฐกิจสุขภาพและประกันสุขภาพเป็นหน่วยดูแลการเงิน กรอบข้อเสนอที่ 2 : การยกระดับโครงสร้างและกรอบกฎหมายระหว่างส่วนราชการเพื่อการอภิบาลด้านสุขภาพ Non-Thai 3 ทางเลือก ประกอบด้วย ทางเลือกที่ 3. การตั้งกองทุนเกี่ยวกับสุขภาพข้ามชาติที่เป็นอิสระจากส่วนราชการ ภายใต้การบริหารงานของหน่วยงานในกำกับของรัฐหรือองค์การมหาชน ทางเลือกที่ 4. ออกกฎหมายระดับชาติ “ร่างพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพเฉพาะสำหรับระบบสุขภาพบุคคลที่ไม่ใช่คนไทย ทางเลือกที่ 5. เสนอตีความผู้ทรงสิทธิตามมาตรา 5 แห่งพระราชบัญญัติหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2545 ให้ครอบคลุมถึงคนไทยและผู้มีปัญหาสถานะและสิทธิ