การพัฒนานวัตกรรมที่เกี่ยวข้องกับโรคหลอดเลือดสมอง

Abstract

โรคหลอดเลือดสมองเป็นปัญหาสำคัญปัญหาหนึ่งด้านสาธารณสุขส่งผลกระทบอย่างมากต่อค่าใช้จ่ายสาธารณสุขรายปีและคุณภาพชีวิตของประชากรตลอดจนผลิตภาพของประเทศ อย่างไรก็ตามประสิทธิภาพในการรักษาภาวะดังกล่าวยังคงจำกัดเนื่องจากผู้ป่วยจากโรคหลอดเลือดสมองที่รอดชีวิตจำนวนมากต้องอยู่กับภาวะทุพพลภาพ ดังนั้นการพยายามลดและป้องกันปัญหาทุพพลภาพที่เกิดขึ้นในผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่รอดชีวิตจึงเป็นเรื่องจำเป็นและต้องการ ข้อมูลจากการศึกษาเบื้องต้นของคณะผู้วิจัยในแบบจำลองภาวะโรคหลอดเลือดสมองในสัตว์ทดลอง พบว่า ผลหม่อนซึ่งมีสารแอนโธไซยานินสูงนั้นสามารถช่วยลดปริมาตรสมองขาดเลือดและภาวะบกพร่องทางสมองได้ ดังนั้นผู้วิจัยจึงตั้งสมมุติฐานว่าการบริโภคผลหม่อนซึ่งมีสารแอนโธไซยานินสูงร่วมกับการรักษาในปัจจุบันน่าจะช่วยลดการเกิดทุพพลภาพและภาวะพึ่งพาในกลุ่มผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองที่รอดชีวิตได้ การวิจัยนี้จึงมุ่งพิสูจน์แนวคิดดังกล่าวและเพื่อศึกษาความปลอดภัยในการบริโภคในกลุ่มอาสาสมัครโรคหลอดเลือดสมอง ในการพัฒนาแคปซูลผลหม่อนเพื่อนำไปใช้ในการทดสอบในอาสาสมัครนั้น ผลิตภัณฑ์ที่พัฒนาขึ้นมีความชื้นสูง 11.32% ซึ่งสูงไปเล็กน้อยตามเกณฑ์ข้อกำหนดผลิตภัณฑ์สมุนไพรส่วนใหญ่ที่กำหนดว่าไม่ควรเกิน 10% และยกเว้นสมุนไพรบางชนิด เนื่องจากจะเกิดการสะสมของจุลินทรีย์ง่าย อย่างไรก็ตามไม่พบการปนเปื้อนต่างๆ และผลิตภัณฑ์แคปซูลผลหม่อนที่พัฒนาขึ้นมีคุณสมบัติเป็นไปตามข้อกำหนดยาเม็ดสมุนไพร ในแคปซูลผลหม่อนมีสารแอนโธไซยานิน โดยเฉพาะ Cyaniding-3-glucoside (755.240±6.78 μg/g sample) ในปริมาณที่มากที่สุด รองลงมาคือ Cyaniding-3-rutinoside (285.440±1.26 μg/g sample) นอกจากนั้นยังพบ Chlorogenic acid (236.220±0.34 μg/g sample), Gallic acid (108.500±0.24 μg/g sample) และ Quercetin (15.700±0.02 μg/g sample) แต่ในปริมาณที่น้อยกว่ามาก แคปซูลผลหม่อนที่พัฒนาขึ้นมีฤทธิ์ทางชีวภาพที่เกี่ยวข้องกับภาวะโรคหลอดเลือดสมอง โดยเฉพาะฤทธิ์ต้านอนุมูลอิสระ การยับยั้งการอักเสบ การเพิ่มสารสื่อประสาท เมื่อนำมาประเมินระยะเวลาการเก็บรักษา พบว่า ปริมาณสารพฤกษเคมีโดยเฉพาะแอนโธไซยานินและฤทธิ์ทางชีวภาพจะลดลงเมื่อเก็บที่อุณหภูมิ 4 องศาเซลเซียสน้อยกว่าที่อุณหภูมิห้อง ภายในช่วงระยะเวลา 3 เดือน การลดลงของสารพฤกษเคมีและฤทธิ์ชีวภาพที่สำคัญยังอยู่ในช่วงประมาณ 20-25% อย่างไรก็ตามเมื่อเก็บไว้นานขึ้นระดับสารและฤทธิ์ชีวภาพเหล่านั้นจะยิ่งลดลง จึงต้องพัฒนากระบวนการยืดอายุผลิตภัณฑ์ในกรณีพัฒนาเชิงพาณิชย์ ในการศึกษาผลการบริโภคแคปซูลผลหม่อนในอาสาสมัครโรคหลอดเลือดสมองนั้น โครงการผ่านการรับรองจากคณะกรรมการวิจัยในมนุษย์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น (HE631600) ลงทะเบียนในระบบ Thai Clinical Trials Registry (TCTR) หมายเลขอ้างอิง TCTR20201222006 รูปแบบการวิจัยเป็นการวิจัยเชิงทดลองแบบ three armed, randomized, double-blind, placebo-controlled อาสาสมัครผู้ป่วยที่เป็นโรคหลอดเลือดสมองที่เป็นแบบชั่วคราวและผู้ป่วยโรคหลอดเลือดสมองชนิดขาดเลือดในระยะ 5-10 วันที่ผ่านมา ทำให้มีการอ่อนแรงของร่างกายซีกใดซีกหนึ่ง มีอายุเฉลี่ยระหว่าง 18-85 ปี จะถูกแบ่งเป็น 3 กลุ่ม ดังนี้ กลุ่มรับผลิตภัณฑ์หลอก กลุ่มรับแคปซูลผลหม่อนขนาด 1,000 มิลลิกรัม และ 2,000 มิลลิกรัม อาสาสมัครจะได้รับการประเมินดัชนีต่อไปนี้ก่อนการบริโภค หลังบริโภคแคปซูลผลหม่อน 1, 2 และ 6 สัปดาห์ ได้แก่ ดัชนีมวลกาย การเปลี่ยนแปลงของคลื่นไฟฟ้าหัวใจ ความดันโลหิต อัตราการหายใจและประเมินอาการทางคลินิกและความรุนแรงของโรคหลอดเลือดสมองด้วย NIHSS score นอกจากนั้นยังได้รับการประเมินการเปลี่ยนแปลงทางโลหิตวิทยาและเคมีคลินิก เพื่อติดตามความปลอดภัยของการบริโภคแคปซูลผลหม่อน การประเมิน serum biomarkers ประกอบด้วย MMP-9, S100β, vWF และ VCAM1 จะดำเนินการก่อนการบริโภคและหลังบริโภคแคปซูลผลหม่อน 1 และ 6 สัปดาห์ ในขณะที่การตรวจหาจุลินทรีย์กลุ่มแลกติกแบคทีเรียซึ่งเป็นจุลินทรย์โพรไบโอติกโดยเฉพาะ แบคทีเรียกลุ่มแลกโตบาซิลลัส (Lactobacillus spp.) และแบคทีเรียกลุ่มไบฟิโดแบคทีเรีย (Bifidobacterium spp.) ในอุจจาระ ก่อนการบริโภคและหลังบริโภคแคปซูลผลหม่อน 6 สัปดาห์ ผลการศึกษาครั้งนี้ พบว่า ที่ 2 และ 6 สัปดาห์หลังบริโภคผลิตภัณฑ์ระดับทุพพลภาพตามแบบประเมินความพิการ Modified Rankin Scale (mRS) หลังจากเป็นโรคหลอดเลือดสมองของอาสาสมัครทั้งยาหลอกและแคปซูลหม่อนมีระดับทุพพลภาพลดลงอย่างมีนัยสำคัญ อย่างไรก็ตามพบว่าผลการเปลี่ยนแปลงของอาสาสมัครที่บริโภคแคปซูลผลหม่อนวันละ 1,000 และ 2,000 มิลลิกรัม มีอัตราการเปลี่ยนแปลงของระดับทุพพลภาพลดลงมากกว่ากลุ่มที่ได้รับ placebo อย่างมีนัยสำคัญ โดยกลุ่มที่บริโภคแคปซูลผลหม่อนขนาดวันละ 1,000 มิลลิกรัม จะเห็นการเปลี่ยนแปลงที่มีนัยสำคัญเพียงหลังบริโภคไป 1 สัปดาห์ ในขณะที่อาสาสมัครที่บริโภคแคปซูลผลหม่อนวันละ 2,000 มิลลิกรัมนั้น จะแสดงการเปลี่ยนแปลงที่มีนัยสำคัญตั้งแต่หลังบริโภคผลิตภัณฑ์ไป 1 สัปดาห์ และพบการเปลี่ยนแปลงดังกล่าวไปตลอดระยะเวลาการศึกษา นอกจากนั้นยังพบว่าหลังบริโภคไป 1 สัปดาห์ อาสาสมัครที่บริโภคแคปซูลผลหม่อนในขนาด 2,000 มิลลิกรัม มีค่า VCAM1 ลดลง และหลังบริโภคไป 6 สัปดาห์ ยังพบการลดลงของค่า VCAM1 ร่วมกับการลดลงของค่า Matrix metalloproteinases 9 (MMP-9) ผลการศึกษานี้แสดงให้เห็นว่าแคปซูลผลหม่อนในขนาด 2,000 มิลลิกรัม มีศักยภาพดีต่อการลดทุพพลภาพในภาวะโรคหลอดเลือดสมองและกลไกการออกฤทธิ์ส่วนหนึ่งน่าจะกี่ยวข้องกับการลด VCAM1 และ MMP9