การศึกษาขั้นสูงของลักษณะที่แสดงออกทางคลินิกในผู้ป่วยไทยที่เป็นโรคคอเลสเทอรอลสูงทางพันธุกรรม

Abstract

ที่มาและวัตถุประสงค์: โรคคอเลสเทอรอลสูงทางพันธุกรรม (Familial hypercholesterolemia, FH) เป็นสาเหตุทางพันธุกรรมที่พบบ่อยที่สุดของโรคหลอดเลือดและหัวใจ ในการศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) เปรียบเทียบขนาดและลักษณะของเอ็นร้อยหวายที่วัดโดยใช้เครื่องหนีบ ภาพถ่ายรังสีและการตรวจคลื่นเสียงความถี่สูง ในผู้ป่วย FH (วินิจฉัยจากเกณฑ์ Dutch Lipid Clinic Network [DLCN] ที่มีค่าตั้งแต่ 3 คะแนนขึ้นไป [possible, probable or definite FH]) จำนวน 63 คน ผู้ที่มีไขมันสูงที่ไม่ใช่ FH (วินิจฉัยจากการที่ผู้ป่วยเคยมีระดับ LDL-cholesterol [LDL-C] สูงสุดมากกว่า 130 มก./ดล. หรือกลุ่ม non-FH) จำนวน 58 คน และประชากรที่มีระดับไขมันปกติ (ระดับ LDL-C น้อยกว่า 130 มก./ดล.) จำนวน 55 คน รวมทั้งวิเคราะห์ความไวและความจำเพาะของความหนาของเอ็นร้อยหวายจากการวัดด้วยวิธีต่างๆ ในการวินิจฉัย FH และ 2) เปรียบเทียบระดับแคลเซียมบริเวณหลอดเลือดหัวใจ (coronary artery calcium หรือ CAC) และลิ้นหัวใจเอออร์ติก (aortic valvular calcium หรือ AoVC) ด้วยการทำเอกซเรย์คอมพิวเตอร์ในผู้ป่วย FH จำนวน 62 คน และผู้ป่วยที่มีระดับคอเลสเตอรอลสูงที่ไม่ได้เกิดจากพันธุกรรม (Non-FH) จำนวน 58 คน ผลการศึกษา: 1) การวัดความหนาของเอ็นร้อยหวายด้วยเครื่องหนีบมีความแม่นยำ 61% การวัดด้วยภาพถ่ายรังสีมีความแม่นยำสูง เมื่อใช้ความหนาของเอ็นร้อยหวายจากภาพถ่ายรังสี ≥7.7 มิลลิเมตร พบว่า มีความไว 75% ความจำเพาะ 82% และความแม่นยำ 80% ในขณะที่การวัดด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงมีความไวต่ำ แต่มีความจำเพาะสูง โดยความหนาของเอ็นร้อยหวายจากการตรวจคลื่นเสียงความถี่สูง ≥6.4 มิลลิเมตร มีความไว 46% ความจำเพาะ 93% และความแม่นยำ 76% พื้นที่หน้าตัดของเอ็นร้อยหวาย ≥78 ตารางมิลลิเมตร มีความไว 47% ความจำเพาะ 93% และความแม่นยำ 77% ในการวินิจฉัย FH การตรวจคลื่นเสียงความถี่สูงพบว่าขอบเอ็นร้อยหวายที่ไม่เรียบ การเปลี่ยนแปลงลักษณะภายในของเอ็นร้อยหวายและการมีหินปูนพบได้ในผู้ป่วย FH มากกว่าผู้ที่มีไขมันสูงในกลุ่ม Non-FH และประชากรปกติ 2) ผู้ป่วย FH มีระดับ CAC มากกว่ากลุ่ม Non-FH แต่ไม่มีนัยสำคัญ (56.90 Agatston unit (AU) (0-2,370.5 AU) และ 26.65 AU (0-512 AU), P = 0.105) และมีสัดส่วนผู้ป่วยที่มีระดับ CAC มากกว่า 0 AU มากกว่ากลุ่ม non-FH แต่ไม่มีนัยสำคัญเช่นกัน (ร้อยละ 50.0 และร้อยละ 36.2, P = 0.476) อย่างไรก็ตาม ในผู้ป่วย FH มีสัดส่วนผู้ป่วยที่มีระดับ AoVC มากกว่า 0 AU มากกว่ากลุ่ม non-FH อย่างมีนัยสำคัญ (ร้อยละ 16.1 และร้อยละ 1.7, P = 0.006) ระดับ CAC มีความสัมพันธ์กับอายุ total LDL-C burden, ความหนาของเอ็นร้อยหวาย และคะแนนความเสี่ยงในการเกิดโรคหัวใจและหลอดเลือดในคนไทย (Thai CV risk score) (R = 0.530, 0.364, 0.293 และ 0.528 ตามลำดับ, P <0.005) พบว่า ปัจจัยที่มีความสัมพันธ์กับระดับ CAC ที่มากกว่า 0 AU ได้แก่ อายุ ขนาดของเอ็นร้อยหวาย และการใช้ยาลดไขมันกลุ่ม statin (OR 14.30 สำหรับอายุมากกว่า 56 ปี, P = 0.002, OR 11.91, P = 0.005 และ OR 5.91, P = 0.007 ตามลำดับ) สรุป: 1) การวัดความหนาของเอ็นร้อยหวายด้วยเครื่องหนีบมีความแม่นยำต่ำ การวัดด้วยภาพถ่ายรังสีมีความไวและแม่นยำสูง ในขณะที่การวัดด้วยคลื่นเสียงความถี่สูงมีความจำเพาะสูง ลักษณะทางกายภาพของเอ็นร้อยหวายที่สนับสนุนการวินิจฉัย FH ได้แก่ ขอบเอ็นร้อยหวายที่ไม่เรียบ ลักษณะภายในผิดปกติทั่วๆ ไป และการมีหินปูน ข้อมูลเหล่านี้มีประโยชน์ในการใช้เป็นแนวทางการวินิจฉัยโรคคอเลสเทอรอลสูงทางพันธุกรรมในคนไทย 2) ผู้ป่วย FH มีระดับ CAC สูงกว่าผู้ป่วย non-FH แต่ไม่มีนัยสำคัญ แต่มีสัดส่วนของผู้ป่วยที่มีระดับ AoVC >0 มากกว่าอย่างมีนัยสำคัญ อายุ ขนาดของเอ็นร้อยหวาย และการใช้ยาลดไขมันกลุ่ม statin สัมพันธ์ระดับ CAC มากกว่า 0 AU อย่างมีนัยสำคัญ ข้อมูลเหล่านี้มีประโยชน์ในการเลือกการรักษาผู้ป่วยตามความเสี่ยงของแต่ละบุคคล