การออกแบบระบบบริการเภสัชกรรมทางไกลในยุคปกติวิถีใหม่ของโรงพยาบาลและร้านยาในเขตสุขภาพที่ 7

Abstract

การบริการเภสัชกรรมทางไกล (telepharmacy) เป็นอีกหนึ่งระบบบริการที่ช่วยเสริมประสิทธิภาพของระบบบริการสุขภาพภายใต้สถานการณ์ที่มีโรคระบาดโควิด-19 อีกทั้งยังสามารถสนับสนุนนโยบายของรัฐบาลด้านสาธารณสุขและเกิดเป็นรูปแบบการบริการทางเลือกใหม่เพื่อรองรับการแพทย์วิถีใหม่ วิธีการวิจัย งานวิจัยนี้มีระเบียบวิธีการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Participatory Action Research) เป็นกระบวนการวิจัยเชิงระบบเน้นกระบวนการของการมีส่วนร่วมจากผู้ที่มีส่วนเกี่ยวข้องกับงานเภสัชกรรมทางไกล มีวัตถุประสงค์เพื่อออกแบบระบบบริการเภสัชกรรมทางไกลในยุคปกติวิถีใหม่ของโรงพยาบาล ร้านยาที่เป็นหน่วยร่วมบริการกับโรงพยาบาลและร้านยาเดี่ยวในเขตสุขภาพที่ 7 และผลักดันให้เป็นนโยบายของเขตสุขภาพที่ 7 ศึกษาประสิทธิผลของการให้บริการเภสัชกรรมทางไกลในโรงพยาบาลและร้านยา ประเมินความคุ้มค่าของบริการเภสัชกรรมทางไกลในมุมมองผู้ให้บริการและผู้รับบริการ ศึกษาความพึงพอใจและข้อคิดเห็นของผู้รับบริการ ผู้ให้บริการและสังเคราะห์ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายในการพัฒนาระบบสาธารณสุขด้านเภสัชกรรมทางไกล ผลการวิจัย มีการพัฒนาแพลตฟอร์มเพื่อนำมาใช้ในการให้บริการสุขภาพทางไกลโดยใช้ชื่อว่า telehealthregion7 ซึ่งสามารถใช้ได้ทุกสาขาวิชาชีพสุขภาพ ที่ https://www.telehealthregion7.com/ ซึ่งเป็น web application และได้ออกแบบระบบบริการเภสัชกรรมทางไกลในยุคปกติวิถีใหม่ของโรงพยาบาลและร้านยา สามารถแบ่งออกเป็น 4 ระบบ คือ ระบบบริการเภสัชกรรมทางไกลในโรงพยาบาล ระบบบริการเภสัชกรรมทางไกลในคลินิกหมอครอบครัว ระบบบริการเภสัชกรรมทางไกลในร้านยาและระบบบริการเภสัชกรรมทางไกลเพื่อดูแลผู้ป่วยโควิด Home Isolation ผลการให้บริการตั้งแต่กุมภาพันธ์ 2564 ถึง ธันวาคม 2564 จำนวนบุคลากรทางการแพทย์ที่ลงทะเบียนใช้แพลตฟอร์มมีจำนวนทั้งสิ้น 332 คน เป็นเภสัชกร 240 คน, แพทย์ 35 คน, พยาบาล 43 คน และบุคลากรทางการแพทย์อื่นๆ 14 คน บุคลากรทางการแพทย์ที่มีการให้บริการผ่านแพลตฟอร์ม จำนวนทั้งสิ้น 235 คน คิดเป็นร้อยละ 70.78 ของผู้ที่ลงทะเบียน โดยแบ่งเป็น เภสัชกรจำนวน 152 คน (ร้อยละ 63.33), แพทย์ 33 คน (ร้อยละ 94.29), พยาบาล 40 คน (ร้อยละ 93.02) และบุคลากรทางการแพทย์อื่นๆ 10 คน (ร้อยละ 71.43) จำนวนผู้รับบริการที่ลงทะเบียนมีจำนวนทั้งสิ้น 1,392 คน จำนวนผู้รับบริการที่มีการเข้าใช้บริการผ่านแพลตฟอร์ม 801 คน (ร้อยละ 57.54) จำนวนครั้งของการเข้ารับบริการมีจำนวนทั้งสิ้น 2,040 ครั้ง คิดเป็นการใช้เฉลี่ย 2.55 ครั้งต่อคน การให้บริการสามารถครอบคลุมพื้นที่เขตสุขภาพที่ 7 ทั้งหมด ได้แก่ โรงพยาบาลขอนแก่น โรงพยาบาลมหาสารคาม โรงพยาบาลกาฬสินธุ์ โรงพยาบาลร้อยเอ็ดและโรงพยาบาลศรีนครินทร์ และนอกเขตสุขภาพที่ 7 ได้แก่ โรงพยาบาลราชบุรีและกบินทร์บุรี ในส่วนของประสิทธิผลของระบบบริการเภสัชกรรมทางไกลของโรงพยาบาล ผู้รับบริการมีจำนวนทั้งหมด 297 คน จำนวนครั้งที่มารับบริการ 604 ครั้ง อาการทางคลินิกหลังรับบริการไม่ต่างจากเดิมหรือดีขึ้นมีจำนวนทั้งหมด 294 คน คิดเป็นร้อยละ 98.99 จำนวนปัญหาที่เภสัชกรพบทั้งหมด 323 ปัญหา และเภสัชกรสามารถแก้ไขปัญหาดังกล่าวได้แล้ว 262 ปัญหา คิดเป็นร้อยละ 81.11 สำหรับประสิทธิผลของการให้บริการเลิกบุหรี่โดยเภสัชกรร้านยาผ่านระบบบริการเภสัชกรรมทางไกล จำนวนผู้รับบริการทั้งหมด 167 คน จำนวนผู้เลิกบุหรี่สำเร็จอย่างต่อเนื่องอย่างน้อย 1 เดือน, อย่างน้อย 2 เดือน, อย่างน้อย 3 เดือน, อย่างน้อย 4 เดือน และอย่างน้อย 6 เดือน มีจำนวน 118 คน (ร้อยละ 70.66), 64 (ร้อยละ 38.32), 36 (ร้อยละ 21.56), 14 (ร้อยละ 8.38), 3 (ร้อยละ 1.80) ตามลำดับ คะแนนความพึงพอใจในภาพรวมของผู้รับและผู้ให้บริการเภสัชกรรมทางไกลในส่วนของโรงพยาบาล อยู่ในระดับพึงพอใจมากที่สุด 4.81±0.42 และ 4.61±0.50 (คะแนนเต็ม 5) ตามลำดับ คะแนนความพึงพอใจในภาพรวมของผู้รับและผู้ให้บริการเภสัชกรรมทางไกลในส่วนของร้านยา อยู่ในระดับพึงพอใจมากที่สุด 4.37±0.64 และ 4.4±0.50 (คะแนนเต็ม 5) ตามลำดับ ต้นทุนรวมต่อครั้งของการให้บริการเภสัชกรรมทางไกลของโรงพยาบาลคือ 95.58 บาท ต้นทุนต่อประสิทธิผลที่ผู้ป่วยอาการคงที่หรือดีขึ้นคือ 196.36 บาทต่อราย ต้นทุนต่อประสิทธิผลในการแก้ไขปัญหาได้สำเร็จเท่ากับ 220.34 บาทต่อปัญหา ผลการประเมินต้นทุนประสิทธิผลของการให้บริการเภสัชกรรมทางไกลโดยเภสัชกรร้านยา พบว่า ต้นทุนรวมต่อรายของการให้บริการ A1-A5 ครบโดยมีการให้บริการ A1-A4, A4F และ A5 จำนวน 5 ครั้ง คือ 631.55 บาท ต้นทุนรวมต่อการเลิกบุหรี่สำเร็จ 1 เดือน, 2 เดือน, 3 เดือน คือ 298 บาท, 549.44 บาท และ 976.78 บาทตามลำดับ สำหรับ % Cost saving ของค่าเดินทาง ค่าอาหารและที่พัก ค่าสูญเสียโอกาสและค่าใช้จ่ายรวมของผู้รับบริการ มีค่าดังนี้ 65.37±4.50, 60.22±18.36, 10.39±24.34 และ 54.75±17.99 ตามลำดับ บทสรุป การบริการเภสัชกรรมทางไกล เป็นบริการที่มีประสิทธิภาพ ผู้รับบริการพึงพอใจมากที่สุดเพราะเกิดประโยชน์แก่ผู้รับบริการ ช่วยอำนวยความสะดวกให้แก่ผู้ป่วยโดยผู้ป่วยไม่ต้องเดินทางมาที่โรงพยาบาลและร้านยาเพื่อรับยา เพิ่มคุณภาพในการบริการทางเภสัชกรรม ลดระยะเวลาที่ผู้ป่วยจะอยู่ในสถานพยาบาลและร้านยา ลดค่าใช้จ่ายในการเดินทางไปสถานพยาบาลและร้านยา และสร้างระบบเพื่อสนับสนุนให้ประชาชนอยู่บ้านเป็นการลดความเสี่ยงและลดโอกาสในการติดเชื้อในช่วงสถานการณ์แพร่ระบาดของโรค ดังนั้น นโยบายของประเทศจึงควรสนับสนุนให้เกิดบริการเภสัชกรรมทางไกลทั้งในโรงพยาบาลและร้านยา