การสังเคราะห์ข้อเสนอและออกแบบเชิงนโยบายการถ่ายโอนโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลให้องค์การบริหารส่วนจังหวัด

Abstract

แม้ประเทศไทยจะประกาศใช้พระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542 มาเป็นระยะเวลา 22 ปีแล้ว แต่รัฐบาลก็ยังประสบปัญหาความล่าช้าในการถ่ายโอนภารกิจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น โดยเฉพาะอย่างยิ่งภารกิจการจัดบริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ อย่างไรก็ตาม แผนปฏิบัติการกำหนดขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (ฉบับที่ 2) พ.ศ. 2551 ซึ่งออกตามมาตรา 32 และ 33 แห่งพระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ. 2542 กำหนดให้กระทรวงสาธารณสุขถ่ายโอนโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลให้แก่องค์การบริหารส่วนจังหวัดในระยะสุดท้ายของแผน การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ 3 ข้อ คือ 1) เพื่อวิเคราะห์ระบบการบริหารจัดการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลที่ได้รับการถ่ายโอนให้แก่เทศบาลและองค์การบริหารส่วนตำบลแล้ว 2) เพื่อวิเคราะห์ฉากทัศน์อนาคตในการถ่ายโอนโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลให้แก่องค์การบริหารส่วนจังหวัด และ 3) เพื่อจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายให้แก่รัฐบาลและคณะกรรมการการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น รวมทั้งส่วนราชการและหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง วิธีการศึกษาในการศึกษานี้ผสมผสานระหว่างวิธีการศึกษาเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ โดยเก็บรวบรวมข้อมูลมากกว่า 1 แหล่งข้อมูล ได้แก่ การสำรวจความคิดเห็นประชาชนและบุคลากรสังกัดโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลทั้งที่ได้รับการถ่ายโอนให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและที่ยังไม่ได้รับการถ่ายโอน โดยใช้แบบสอบถาม การสัมภาษณ์ การสนทนากลุ่ม และการทบทวนงานวิจัยที่เกี่ยวข้อง กฎหมายและระเบียบที่เกี่ยวข้อง และเอกสารทางราชการ ผลการศึกษาพบว่า แม้โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลที่ได้รับการถ่ายโอนให้แก่เทศบาลและองค์การบริหารส่วนตำบลจะมีจำนวนน้อย แต่พบว่า โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลเหล่านี้มีพัฒนาการดีขึ้นอย่างต่อเนื่อง ในด้านคุณภาพการให้บริการสุขภาพระดับปฐมภูมิ ทำให้ผลลัพธ์สุขภาพประชากรขั้นกลาง (Intermediate Health Outcome) ได้แก่ พฤติกรรมการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอและการรับประทานอาหารที่ถูกสุขลักษณะของประชาชนในพื้นที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ได้รับการถ่ายโอนโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลแล้วมีแนวโน้มที่ดี ในขณะที่ประชาชนก็มีความคิดเห็นในเชิงบวกต่อโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลที่ได้รับการถ่ายโอนให้แก่เทศบาลและองค์การบริหารส่วนตำบล อย่างไรก็ตาม องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นยังมีข้อกังวลเกี่ยวกับการบริหารกำลังคนด้านสุขภาพ การธำรงรักษาบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข และความต่อเนื่องของเงินอุดหนุนที่รัฐบาลจัดสรรให้ ผลการวิเคราะห์อนาคตฉากทัศน์ อนาคตสะท้อนให้เห็นว่า ความสำเร็จของการกระจายอำนาจด้านสุขภาพและเสถียรภาพของระบบสุขภาพปฐมภูมิ คือความเข้มแข็งขององค์การบริหารส่วนจังหวัดและความสามารถในการปฏิบัติหน้าที่พี่เลี้ยงสนับสนุนและส่งเสริมด้านวิชาการของกระทรวงสาธารณสุขและส่วนราชการที่เกี่ยวข้อง ข้อเสนอเชิงนโยบายหลักจากการศึกษานี้ คือ 1) รัฐบาลควรเร่งรัดการถ่ายโอนโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลให้แก่องค์การบริหารส่วนจังหวัดตามพระราชบัญญัติกำหนดแผนและขั้นตอนการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น พ.ศ.2542 2) จัดตั้งสภาสุขภาพประชาชนในระดับจังหวัด (คณะกรรมการสุขภาพระดับพื้นที่) หรือคณะกรรมการในระดับอำเภอหรือกลุ่มพื้นที่ และระดับโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลเพื่อให้เป็นแพลตฟอร์มส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชนในการกำหนดนโยบายสุขภาพขององค์การบริหารส่วนจังหวัดตามเจตนารมณ์ของพระราชบัญญัติสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2550 3) สำนักงบประมาณ สำนักงานคณะกรรมการการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น และกรมส่งเสริมการปกครองท้องถิ่นควรกำหนดหลักเกณฑ์และมาตรฐานในการจัดสรรเงินอุดหนุนเพื่อสนับสนุนการจัดบริการสุขภาพปฐมภูมิขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นที่ชัดเจนและสอดคล้องกับบริบทการทำงานจริงของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล 4) คณะกรรมการระบบสุขภาพปฐมภูมิควรเร่งรัดออกประกาศว่าด้วยค่าใช่จ่ายที่จำเป็นต่อการจัดบริการสุขภาพปฐมภูมิตามพระราชบัญญัติระบบสุขภาพปฐมภูมิ พ.ศ. 2562 และร่วมกับสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติเพื่อปรับเปลี่ยนระบบการจัดสรรเงินสนับสนุนการจัดบริการสุขภาพปฐมภูมิที่แยกออกจากการจัดบริการสุขภาพระดับทุติยภูมิและตติยภูมิอย่างชัดเจนเพื่อลดความซ้ำซ้อนในการปฏิบัติงานระหว่างโรงพยาบาลและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล 5) กระทรวงมหาดไทย กระทรวงสาธารณสุข และองค์การบริหารส่วนจังหวัดควรเสริมสร้างความเข้มแข็งให้แก่กลไกสภาสุขภาพประชาชนในระดับจังหวัด (คณะกรรมการสุขภาพระดับพื้นที่) ให้เป็นองค์กรกลางในการบูรณาการความร่วมมือระหว่างองค์การบริหารส่วนจังหวัดและส่วนราชการในสังกัดกระทรวงสาธารณสุขเกี่ยวกับระบบส่งต่อผู้ป่วย รวมทั้งเป็นองค์กรกำหนดนโยบายและยุทธศาสตร์การพัฒนาสุขภาพระดับพื้นที่ และบูรณาการข้อมูลระหว่างโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลในสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดกับกระทรวงสาธารณสุข และ 6) กระทรวงมหาดไทยในฐานะผู้กำกับดูแลองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นควรกำหนดแนวทางการประสานแผนพัฒนาสุขภาพหรือแผนพัฒนาสาธารณสุขขององค์การบริหารส่วนจังหวัด เทศบาล และองค์การบริหารส่วนตำบลที่เปิดโอกาสให้เกิดการระดมทรัพยากร งบประมาณและบุคลากรในระดับชุมชนและระดับอำเภอ และควรสนับสนุนและส่งเสริมให้องค์การบริหารส่วนจังหวัดจัดทำบริการสุขภาพปฐมภูมิร่วมกับเทศบาลและองค์การบริหารส่วนตำบลในพื้นที่รับผิดชอบของโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลโดยใช้ประกาศคณะกรรมการการกระจายอำนาจให้แก่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น เรื่องการทำความตกลงร่วมมือจัดทำบริการสาธารณะขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น