การศึกษาความชุกของวัณโรคดื้อยาในเด็กไทยและเภสัชจลนศาสตร์และความปลอดภัยของยาลีโวฟอกซาซินในการรักษาวัณโรคในเด็ก

Abstract

แผนงานวัณโรคดื้อยาในเด็ก ประกอบไปด้วย 2 โครงการ คือ โครงการความชุกของวัณโรคดื้อยาในเด็กไทย และโครงการเภสัชจลนศาสตร์และความปลอดภัยของยาลีโวฟอกซาซินในการรักษาวัณโรคในเด็ก ซึ่งดำเนินงานใน 3 สถาบัน (โรงพยาบาลจุฬาลงกรณ์ สถาบันสุขภาพเด็กแห่งชาติมหาราชินี คณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่) โครงการความชุกของวัณโรคดื้อยาในเด็ก ซึ่งทำการศึกษาในปี พ.ศ. 2562-2564 ได้คัดกรองผู้เข้าร่วมโครงการทั้งหมด จำนวน 186 ราย และได้รับการวินิจฉัยวัณโรค จำนวน 104 ราย โดยพบเป็นวัณโรคดื้อยาตัวใดตัวหนึ่ง จำนวน 11 ราย (ร้อยละ 11) ชนิดดื้อยา isoniazid จำนวน 7 ราย (ร้อยละ 7) วัณโรคดื้อยาชนิดดื้อยา rifampicin จำนวน 2 ราย (ร้อยละ 2) และวัณโรคดื้อยาหลายขนาน (MDR-TB) จำนวน 1 ราย (ร้อยละ 1) เมื่อเทียบกับข้อมูลวัณโรคในเด็กของโรงพยาบาลศิริราช ในปี พ.ศ. 2552-2554 และสถาบันสุขภาพเด็กแห่งชาติมหาราชินี ในปี พ.ศ. 2544-2553 พบว่า มีแนวโน้มลดลง และเมื่อเทียบกับข้อมูลวัณโรคในผู้ใหญ่ของกองวัณโรค ในปี พ.ศ. 2560-2561 พบว่า มีแนวโน้มใกล้เคียงกัน ซึ่งวัณโรคในเด็กนั้นเป็นตัวชี้วัดวัณโรคในผู้ใหญ่ โดยพบว่า วัณโรคดื้อยาในเด็ก ส่วนใหญ่เป็นดื้อยา isoniazid ร้อยละ 7 ซึ่งใกล้เคียงกับข้อมูลของประเทศ ในปี พ.ศ. 2560-2561 รายงานร้อยละ 9.9 ซึ่งในปัจจุบันองค์การอนามัยโลกและแนวทางรักษาวัณโรคในประเทศไทย แนะนำให้ใช้ยาสูตร rifampicin, pyrazinamide, ethambutol และ levofloxacin เป็นระยะเวลา 6 เดือน ซึ่งช่วยลดอัตราการตายและลดการเป็นซ้ำ อย่างไรก็ตามปัจจุบันคำแนะนำในการตรวจด้านอณูชีวโมเลกุลเป็น Xpert MTB/RIF ไม่สามารถตรวจหาดื้อยา isoniazid ได้ ดังนั้น จึงมีความจำเป็นที่ต้องแนะนำให้ส่งตรวจเพาะเชื้อในทุกราย และควรได้ผลเพาะเชื้อภายใน 2 เดือนแรก เพื่อที่จะวางแผนการให้ยาอย่างเหมาะสม หากเป็นไปได้ให้ตรวจด้วยวิธี Line probe assay 1st line drug หรือ Xpert MTB/XDR ที่สามารถตรวจการดื้อยา levofloxacin ได้ เพื่อวางแนวทางในการรักษาอย่างรวดเร็ว โครงการเภสัชจลนศาสตร์และความปลอดภัยของยาลีโวฟอกซาซินในการรักษาวัณโรคในเด็ก มีผู้เข้าร่วมโครงการ 10 ราย โดยเป็นกลุ่มที่ 1 ขนาดยาตามคำแนะนำขององค์การอนามัยโลกปี 2020 ขนาด 15-20 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัมต่อวัน จำนวน 5 คน และกลุ่มที่ 2 ยาขนาดสูง 20-30 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัมต่อวัน จำนวน 5 คน พบว่า กลุ่มที่ 1 มีระดับยาในเลือดน้อยกว่าเป้าหมาย ส่วนกลุ่มที่ 2 ส่วนใหญ่ได้ระดับยาในเลือดตามเป้าหมายที่กำหนด โดยไม่พบผลข้างเคียงชนิดรุนแรง ดังนั้น จึงแนะนำให้เพิ่มเป็นขนาด 20-30 มิลลิกรัมต่อกิโลกรัมต่อวัน ในการรักษาวัณโรคดื้อยาในเด็ก เพื่อป้องกันความเสี่ยงต่อการรักษาที่ไม่ได้ประสิทธิภาพและลดความเสี่ยงของวัณโรคดื้อยาลีโวฟอกซาซินในอนาคต