การติดตามการเปลี่ยนแปลงของภูมิต้านทานระยะยาวต่อ SARS-CoV-2 ในผู้ป่วยที่หายจากโรคโควิด-19

Abstract

ประเทศไทยเป็นอีกประเทศที่ได้รับผลกระทบจากการระบาดของโรคโควิด-19 ซึ่งส่งผลกระทบต่อระบบสาธารณสุข และ เศรษฐกิจของประเทศ ดังนั้นการพัฒนาความรู้ความเข้าใจในเชื้อ SARS-CoV-2 ให้รวดเร็วที่สุด จึงเป็นสิ่งสำคัญ ดังนั้นงานวิจัยนี้จึงมุ่งศึกษารูปแบบการเปลี่ยนแปลงการตอบสนองของภูมิต้านทานหลังได้รับการติดเชื้อ SARS-CoV-2 เพื่อสามารถเป็นแนวทางวางแผนเฝ้าระวังการติดตามการเปลี่ยนแปลงของภูมิต้านทานจากการได้รับเชื้อที่อาจมีผลต่อความรุนแรงของโรค ตลอดจนระยะเวลาในการคงอยู่ของภูมิต้านทานที่สร้างขึ้น ซึ่งอาจเป็นประโยชน์ในการวางแผนการฉีดวัคซีน COVID-19 เข็มกระตุ้นในกลุ่มประชากรกลุ่มนี้ได้ โดยการศึกษานี้เพื่อการพัฒนาระบบให้สามารถใช้ได้ในระดับประเทศ ในการศึกษานี้จึงมีจุดประสงค์ในการติดตามการเปลี่ยนแปลงของระดับภูมิต้านทานต่อ SARS-CoV-2 ในส่วนของ anti-nucleocapsid protein (N), immunoglobulin (Ig)G, anti-spike protein 1 (S1) IgG, anti-receptor-binding domain (RBD) total Ig, anti-S1 IgA, และ neutralizing antibody ต่อ SARS-CoV-2 สายพันธุ์ wild type ในกลุ่มประชากรที่ติดเชื้อ SARS-CoV-2 และหายแล้ว วิธีการดำเนินการวิจัยเริ่มจากตรวจคัดกรองผู้ป่วยด้วยวิธี RT-PCR เพื่อยืนยันผลการติดเชื้อและทำการเจาะเลือด ที่ 3, 6, 9 และ 12 เดือนหลังจากวันที่ติดเชื้อหรือยืนยันผลการติดเชื้อ เพื่อติดตามวัดระดับภูมิต้านทานด้วยการตรวจหาภูมิต้านทาน anti-nucleocapsid protein (N), immunoglobulin (Ig)G, anti-spike protein 1 (S1) IgG, anti-receptor-binding domain (RBD) total Ig, anti-S1 IgA, และ neutralizing antibody ต่อ SARS-CoV-2 สายพันธุ์ wild type ประชากรที่ศึกษาและติดตามในช่วงระยะเวลาต่างๆ ได้ดังนี้ มีอาสาสมัครในโครงการทั้งหมด จำนวน 531 คน แบ่งเป็นผู้ติดเชื้อแต่ไม่มีอาการรุนแรง จำนวน 420 คน และติดเชื้อและมีอาการรุนแรง จำนวน 111 คน แบ่งเป็น เพศชาย จำนวน 269 คน เพศหญิง จำนวน 262 คน อายุเฉลี่ยอยู่ที่ 38 ปี รวมตัวอย่างที่ได้ทำการเก็บทั้งหมด จำนวน 968 ตัวอย่าง โดยแบ่งช่วงระยะเวลาในการเก็บตัวอย่าง ได้ดังนี้ ช่วงระยะเวลา 3 เดือนหลังการติดเชื้อ สามารถเก็บตัวอย่างได้ จำนวน 376 ตัวอย่าง, ช่วงระยะเวลา 6 เดือนหลังการติดเชื้อ สามารถเก็บตัวอย่างได้ จำนวน 241 ตัวอย่าง, ช่วงระยะเวลา 9 เดือนหลังการติดเชื้อ สามารถเก็บตัวอย่างได้ จำนวน 207 ตัวอย่าง และช่วงระยะเวลา 12 เดือนหลังการติดเชื้อ สามารถเก็บตัวอย่างได้ จำนวน 144 ตัวอย่าง จากผลการทดลองพบว่า อัตรา seropositivity จะเริ่มลดลงในช่วงระยะเวลา 6-12 เดือนหลังการติดเชื้อ และอัตรา seropositivity จะลดลงอย่างมีนัยสำคัญ (p-value < 0.05) ในช่วงเดือน 6, 9 และ 12 หลังจากการติดเชื้อ เมื่อเทียบกับช่วง 3 เดือนหลังการติดเชื้อ โดยเฉพาะในกลุ่มผู้ป่วยที่มีอาการปอดอักเสบร่วมด้วยนั้นจะมีระดับภูมิต้านทานที่สูงกว่ากลุ่มผู้ป่วยที่ไม่มีอาการปอดอักเสบร่วมด้วยอย่างมีนัยสำคัญ (p-value < 0.05) โดยที่ระยะเวลา 6, 9 และ 12 เดือน หลังการติดเชื้อ พบว่า ระดับ anti-N IgG จะมีการลดลงอย่างรวดเร็ว โดยลดลงจนค่า seropositivity rate น้อยกว่า 50 % ตั้งแต่ที่ระยะเวลาผ่านไป 6 เดือนและลดลงเรื่อยๆ ในขณะที่ anti-RBD total Ig, anti-S IgG และ anti-S IgA ยังคงมี seropositivity rate มากกว่า 80 % ในทางกลับกันระดับภูมิต้านทานในกลุ่มของผู้ที่ติดเชื้อและมีอาการปอดอักเสบร่วมด้วย จะมีระดับภูมิต้านทานที่ค่อนข้างสูงกว่าผู้ที่ติดเชื้อแต่ไม่มีอาการปอดอักเสบร่วมด้วยอย่างมีนัยสำคัญ ณ โดยที่ระยะเวลา 12 เดือน หลังการติดเชื้อ พบว่า ในกลุ่มผู้ติดเชื้อแต่ไม่มีอาการปอดอักเสบร่วมด้วย ในแต่ละวิธีตรวจพบ seropositivity rate ดังนี้ anti-N IgG 21.5%, anti-RBD total Ig 87.0%, anti-S IgG 59.3% และ anti-S IgA 74.1% ส่วน Seropositivity rate ในขณะที่กลุ่มผู้ติดเชื้อและมีอาการปอดอักเสบร่วมด้วย ในแต่ละวิธีตรวจพบ seropositivity rate ที่สูงกว่าคือ anti-N IgG 41.7%, anti-RBD total Ig 97.2%, anti-S IgG 91.7% และ anti-S IgA 86.1% โดยยังคงพบอยู่ในระดับที่สูงแม้ว่าจะมีการติดเชื้อมาแล้วมากกว่า 6 เดือน ในบางรายสามารถพบได้นานกว่า 1 ปี ยิ่งกว่านั้นยังไม่พบความแตกต่างกันของระดับภูมิต้านทานที่มีกับความแตกต่างทางเพศ แต่พบความแตกต่างในด้านอายุ โดยพบว่าในผู้สูงอายุ (มากกว่า 60 ปี) จะมีการตอบสนองของภูมิน้อยกว่ากลุ่มประชากรที่อายุน้อยกว่า 60 ปี ซึ่งจากข้อมูลที่ได้ทำให้ทราบถึงธรรมชาติของภูมิต้านทานต่อเชื้อ SARS-CoV-2 จะเป็นการเปรียบเทียบ และประโยชน์ในการวางแผนการฉีดวัคซีน COVID-19 ในอนาคตต่อไป โดยจะเห็นว่าผู้ที่ติดเชื้อแล้วจะมีระดับภูมิที่คงอยู่ได้นาน ซึ่งอาจจะยังไม่มีความจำเป็นในการรับวัคซีนในช่วงระยะเวลาอย่างน้อย 6 เดือนหลังจากหายจากการติดเชื้อ