การถอดบทเรียนเส้นทางการรับบริการสุขภาพของผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด-19 ในเขตสุขภาพที่ 9

Abstract

การวิจัยครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อถอดบทเรียนเส้นทางการรับบริการสุขภาพของผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด–19 ในเขตสุขภาพที่ 9 โดยการวิจัยแบบผสานวิธี (Mixed Methods) เริ่มต้นด้วยวิธีการศึกษาเชิงคุณภาพ (Qualitative Method) และเสริมด้วยการศึกษาเชิงปริมาณ (Quantitative Method) กลุ่มตัวอย่างในการวิจัยเชิงคุณภาพ ได้แก่ กลุ่มผู้ให้บริการสุขภาพและผู้รับบริการสุขภาพ โดยคัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) ได้แก่ ผู้อำนวยการสำนักควบคุมโรคติดต่อเขตสุขภาพที่ 9 ผู้อำนวยการโรงพยาบาล รองผู้อำนวยการฝ่ายการแพทย์ หัวหน้ากลุ่มภารกิจด้านการพยาบาล หัวหน้ากลุ่มงาน ผู้อำนวยการโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพระดับตำบล กลุ่มละ 2 ท่าน รวมจำนวน 12 คน แพทย์ พยาบาล เจ้าหน้าที่สาธารณสุข อาสาสมัครสาธารณสุข Emergency Medical Services (EMS) Emergency Medical Technician (EMT) กลุ่มละ 6 คน โดยมาจากพื้นที่ 2 ลำดับแรกของแต่ละจังหวัดในเขตสุขภาพที่ 9 ที่มีอัตราการติดเชื้อโควิดสูงและผู้รับบริการสุขภาพ จำนวน 20 คน ที่มีประสบการณ์การรับบริการสุขภาพและหายจากการติดเชื้อโควิด-19 โดยการสัมภาษณ์เชิงลึก ด้วยแบบสัมภาษณ์กึ่งโครงสร้าง กลุ่มตัวอย่างในการวิจัยเชิงปริมาณ ได้แก่ กลุ่มผู้ให้บริการสุขภาพทั้งระดับบริหาร ระดับปฏิบัติงานและผู้รับบริการสุขภาพ โดยคัดเลือกแบบเฉพาะเจาะจง (purposive sampling) กลุ่มละจำนวน 384 คน วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนา ความถี่ ร้อยละ ค่าเฉลี่ย ส่วนเบี่ยงเบนมาตรฐาน วิเคราะห์เนื้อหา ข้อมูลเชิงคุณภาพ เส้นทางการรับบริการสุขภาพของผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด–19 เขตสุขภาพที่ 9 ผลการวิจัย พบว่า 1) การรับรู้ข้อมูลข่าวสารจากหน่วยสาธารณสุขเพื่อใช้ในการป้องกันโรคในครอบครัว ชุมชน พบประเด็นหลัก ดังนี้ (1) กลวิธีการส่งเสริมการรับรู้ข้อมูลข่าวสารจากหน่วยงานสาธารณสุขเพื่อป้องกันโรคในครอบครัวและชุมชน ประกอบด้วย การใช้เทคโนโลยีดิจิทัล การสื่อสารโดยตรงกับประชาชน การส่งต่อเอกสารข้อมูลที่เชื่อถือได้จากภาครัฐ ผู้นำชุมชน และอาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) เคาะประตูบ้าน ศูนย์ข้อมูลข่าวสารโควิด-19 (2) สร้างการรับรู้ข้อมูลข่าวสารเพื่อป้องกันโรคอย่างยั่งยืน ประกอบด้วย สร้างความเข้าใจไม่ให้ตระหนกแต่ตระหนัก ส่งเสริมความรู้สมรรถนะการดูแลตนเอง สร้างให้เกิดการรับรู้ข่าวสารอย่างถูกต้องและสร้างความรับผิดชอบต่อการดำเนินชีวิตแบบปกติใหม่ 2) การเข้าถึงจุดแรกรับบริการสุขภาพผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด–19 ดำเนินงานการบริการในรูปแบบเชิงรุกและเชิงรับแบบเครือข่ายบูรณาการภาครัฐ ภาคท้องถิ่นและภาคเอกชน ประกอบด้วย รับผู้ป่วยกลับมารักษาที่บ้านเกิด เชิงรุกลงพื้นที่ รับบริการสุขภาพ ณ จุดแรกรับของโรงพยาบาลใกล้บ้านและรับบริการสุขภาพผ่านคอลเซ็นเตอร์ 3) การประเมินและตรวจหาเชื้อโรคของผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด–19 ตรวจประเมินหาเชื้อโรค 2 รูปแบบหลัก ได้แก่ การตรวจด้วย Antigen test kit (ATK) และ Real-Time PCR (RT-PCR) การตรวจแบบ ATK เพื่อคัดกรองเบื้องต้น ตรวจยืนยันการติดเชื้อโรคโควิด-19 ด้วย RT-PCR ที่โรงพยาบาลจังหวัด หรืออำเภอที่มีเครื่องตรวจเท่านั้น เส้นทางการรับบริการตรวจหาเชื้อโรคโควิด-19 คือ คลินิกระบบทางเดินหายใจ การลงพื้นที่ตรวจในชุมชนและการส่งต่อการตรวจหาเชื้อที่โรงพยาบาลเครือข่าย 4) การรับการรักษาดูแลจากบุคลากรทางการแพทย์และสาธารณสุข สำหรับผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด–19 การปฏิบัติตามแนวทางของกรมการแพทย์ ระลอกแรก รับไว้รักษาในโรงพยาบาล ระลอกที่สอง แบ่งตามระดับความรุนแรงของโรค 5) การวางแผนจำหน่ายผู้ป่วยกลับบ้าน ประกอบด้วย การให้ข้อมูลการดูแลรักษา การประสานงาน ส่งต่อ เตรียมพร้อมผู้ป่วยและญาติและเตรียมชุมชน 6) การดูแลต่อเนื่องที่บ้านสำหรับผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด–19 เจ้าหน้าที่ ติดตามเยี่ยมผ่านไลน์และโทรศัพท์ ออกเยี่ยมในพื้นที่ อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้านติดตามเยี่ยมพื้นที่รับผิดชอบ หน่วยงานท้องถิ่นร่วมรับผิดชอบบริการ ปัจจัยเอื้อการรับบริการสุขภาพของผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด–19 ในมุมมองของผู้ให้บริการ โดยภาพรวม พบว่า ปัจจัยการใช้เทคโนโลยีดิจิทัล เช่น ไลน์ facebook เว็ปไซต์ เป็นต้น มีค่าเฉลี่ยสูงสุด (mean = 4.34; S.D = .683) รองลงมาคือ การตรวจคัดกรองเบื้องต้นด้วย Antigen test kit (ATK) ค่าเฉลี่ยสูงสุด (mean = 4.28; S.D = .718) และตรวจยืนยันผลด้วย RT-PCR เฉพาะกลุ่มเสี่ยงสูง (mean = 4.25; S.D = .722) ปัจจัยอุปสรรคการรับบริการสุขภาพของผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด–19 ในมุมมองของผู้ให้บริการ ในภาพรวม พบว่า การมีกระบวนการหลายขั้นตอนของการส่งข้อมูลข่าวสารฯ (mean = 3.65 ; S.D = . 830) และได้รับข้อมูลที่ไม่ได้กลั่นกรองจากสื่อโซเซียลต่างๆ (mean = 3.65; S.D = . 931) มีค่าเฉลี่ยสูงสุด รองลงมาคือ การได้รับข่าวลือ บอกต่อจากเพื่อนบ้าน (mean = 3.56; S.D = .918) ตามลำดับ ปัจจัยเอื้อการรับบริการสุขภาพของผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด–19 ในมุมมองของผู้รับบริการสุขภาพ ในภาพรวม พบว่า การใช้เทคโนโลยีดิจิทัล เช่น ไลน์ facebook เว็ปไซต์ เป็นต้น มีค่าเฉลี่ยสูงสุด (mean = 4.27; S.D = .763) รองลงมา คือ การให้ผู้ป่วยตรวจวัดไข้ ความดันโลหิตสูงและออกซิเจนส่งข้อมูลอาการระหว่างรักษาตัวแก่เจ้าหน้าที่ตามกำหนด (mean = 4.23; S.D = .762) การตรวจคัดกรองเบื้องต้นด้วย Antigen test kit (ATK) (mean = 4.22; S.D = .791) การตรวจยืนยันผลด้วย RT-PCR เฉพาะกลุ่มเสี่ยงสูง (mean = 4.22; S.D = .783) และการปฏิบัติตามมาตรฐานแนวปฏิบัติการรักษาโรคติดเชื้อโควิด-19 ของกรมการแพทย์ (mean = 4.22; S.D = .798) ปัจจัยอุปสรรคการรับบริการสุขภาพของผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโควิด–19. ในมุมมองของผู้รับบริการ ภาพรวม พบว่า กระบวนการหลายขั้นตอนของการส่งข้อมูลข่าวสารฯ ค่าเฉลี่ยสูงสุด (mean = 3.73; S.D = .907) รองลงมา คือ บุคลากรมีจำนวนจำกัดในการบริการสุขภาพ ณ จุดแรกรับ (mean = 3.66; S.D = .986) กระบวนการในการเข้าถึงบริการสุขภาพมีหลายขั้นตอน (mean = 3.63; S.D = .944) การได้รับข้อมูลที่ไม่ได้กลั่นกรองจากสื่อโซเซียลต่างๆ (mean = 3.63; S.D = 1.042) และมีข้อจำกัดของทักษะในการใช้เทคโนโลยีเพื่อเข้าถึงรับรู้ข่าวสารฯ (mean = 3.63; S.D = .990) ตามลำดับ ข้อเสนอแนะ การบริการสุขภาพในสถานการณ์ของการแพร่ระบาดของโควิด-19 ต้องใช้ระบบเทคโลยีดิจิทัลมาช่วยในการบริการทั้งมิติ การส่งเสริม ป้องกัน รักษาและฟื้นฟู มีการดำเนินงานแบบเครือข่ายบูรณาการภาครัฐ เอกชนและท้องถิ่น สนับสนุนการใช้ชุดตรวจคัดกรองเบื้องต้นแบบ ATK และเพิ่มสมรรถนะความรอบรู้ด้านสุขภาพและสร้างความรับผิดชอบการดำเนินชีวิตแบบปกติใหม่อย่างยั่งยืนแก่ประชาชน