การพัฒนาศักยภาพด้านการวิจัยและขับเคลื่อนงานของครูข้างถนน ประสบการณ์เรื่องเล่าการทำงานภาคสนามของครูข้างถนน

Abstract

โครงการวิจัยนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาศักยภาพและอบรมองค์ความรู้ ทักษะแนวทางความคิดเพื่อการทำงานกับเด็กและเยาวชน เพื่อสังเคราะห์องค์ความรู้การทำงานของครูข้างถนนกับเด็กกลุ่มเปราะบาง รวมถึงการค้นหาและข้อจำกัดของระบบและผลักดันข้อเสนอเชิงนโยบายในการทำงานเพื่อแก้ปัญหากลุ่มเด็กเปราะบาง โดยดำเนินการกับครู จำนวน 30 คน จากหลากหลายองค์กรทั่วประเทศ ผลการดำเนินงานพบว่า ปัญหาของเด็กกลุ่มเปราะบางโดยเฉพาะเด็กเร่ร่อนเป็นเด็กที่ต้องเผชิญปัญหาที่แตกต่างจากเด็กเปราะบางทั่วไป เช่น เรื่องสิทธิทางการศึกษา สิทธิในการรักษาพยาบาล ปัญหาเชิงจิตเวชจากความรุนแรงในครอบครัว ปัญหาการถูกล่วงละเมิดทางเพศ ปัญหาเชิงระบบกฎหมายต่างๆ ครูข้างถนนจึงจำเป็นต้องมีทักษะการช่วยเหลือต่างๆ ที่สอดคล้องกับคุณภาพชีวิตของเด็กในทุกด้าน เพราะฉะนั้น การพัฒนาเติมเต็มศักยภาพครูจึงเปรียบเสมือนการติดอาวุธที่หมายถึงทำอย่างไรให้งานของครูข้างถนน เป็นที่รับรู้รับฟังของคนอื่นและเป็นอาวุธที่จะช่วยตัวของครูข้างถนน เมื่อต้องพบเจอปัญหายากสามารถยกระดับจิตใจและปล่อยวาง สร้างพลังใจให้แก่ตนเองได้ รวมถึงในมิติวิชาการที่ครูควรเข้าใจความซับซ้อนของภาวะเหล่านี้ทางสังคม แล้วนำไปใช้ประโยชน์ได้จริงๆ ความมั่นคงและความก้าวหน้าในชีวิตของครูข้างถนนท่ามกลางการทำงานช่วยเหลือเด็กกลุ่มเปราะบางที่ยากยิ่งนั้น ชีวิตของครูข้างถนนก็เผชิญกับความยากไม่น้อยไปกว่าเด็ก การทำงานที่ใช้หัวใจและพลังกำลังแรงกายย่อมต้องการแรงสนับสนุนที่เป็นเหมือนลมใต้ปีกให้แก่ครูเหล่านี้ หากแต่ความจริงที่เป็นนั้น ครูข้างถนนกำลังอยู่ในสภาวะที่ไม่มั่นคงใดๆ เลย ทั้งปัญหางบประมาณที่ใช้เป็นทุนในการทำงานกับเด็ก งบประมาณเพื่อการดำเนินชีวิตของตนเอง การมองความก้าวหน้าในอนาคตของครู โครงการนี้จึงมีบทสรุปและข้อเสนอแนะเชิงนโยบายคือ 1) การทำให้กลไกการทำงาน เช่นครูข้างถนนและบุคคลอื่นๆ ในลักษณะเดียวกันมีพื้นที่การทำงานที่มั่นคง มีระบบสนับสนุนในการพัฒนาศักยภาพ เครื่องมือและกลไกเชื่อมโยงส่งต่อเป็นสิ่งจำเป็นอย่างยิ่ง ท่ามกลางปัญหาที่ยากขึ้น แต่คนทำงานแถวหน้าอ่อนล้าลงทั้งจำนวน ทรัพยากรและขวัญกำลังใจ การมีนโยบายในการทำให้กลไกครูข้างถนนได้รับการยอมรับและถูกพัฒนาให้เป็น กลไกที่ชัดเจนขององค์กรและส่วนงานที่เกี่ยวข้อง เช่น องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น องค์กรพัฒนาเอกชน หน่วยงานราชการ ภาคประชาสังคม จะเป็นหลักประกันว่า สังคมจะมีระบบและกลไกที่คอยทำหน้าที่ดูแลปัญหาเด็กเปราะบางที่มีประสิทธิภาพและยั่งยืนขึ้น 2) การพัฒนาครูข้างถนนไม่ใช่แค่การพัฒนาบุคลากร แต่ต้องเชื่อมโยงเครือข่ายเรียนรู้จากบทเรียนที่แตกต่างกัน ครูข้างถนนต้องไม่ทำงานเพียงลำพัง การดำเนินงานเป็นภาคีเครือข่ายที่แข็งแรงนั้นจะช่วยให้การทำงานของครูข้างถนนมีประสิทธิภาพมากขึ้น นั่นเป็นเพราะปัญหาของเด็กเปราะบางเกี่ยวโยงกับหลายบริบท จึงจำเป็นต้องใช้ความร่วมมือเป็นภาคีเครือข่าย การหนุนเสริม ซึ่งควรเกิดขึ้นอย่างจริงจังและต่อเนื่อง 3) ควรมองว่าการตั้งต้นพัฒนาครูข้างถนนจะส่งผลเชื่อมโยงกับการฟื้นฟูเด็กกลุ่มเปราะบางให้สามารถคืนกลับสู่สังคมได้ กลุ่มครูข้างถนนเปรียบเป็นฟันเฟืองสำคัญในการทำงานที่เข้าถึงเด็กกลุ่มนี้มากที่สุด เพราะฉะนั้น การสร้างกระบวนการมีส่วนร่วมกับคนทำงานจริงในพื้นที่จึงเป็นสิ่งที่สำคัญมาก เพื่อการดำเนินการป้องกันและแก้ไขปัญหาได้อย่างถูกวิธี 4) การแก้ไขปัญหาที่เน้นบทบาทการประสานงาน เชื่อมโยงกับชุมชนเป็นอีกหนึ่งกลไกที่ครูข้างถนน ต้องมีบทบาทหน้าที่ที่บูรณาการการทำงานระหว่างผู้ปฏิบัติงานจริงในพื้นที่เพื่อให้ผลลัพธ์นั้นนำไปสู่การหาแนวทางแก้ไขปัญหาที่ใช้ได้จริงในพื้นที่ สิ่งเหล่านี้คือกลไกเครือข่ายแนวราบที่จะเป็นตัวขับเคลื่อนในการป้องกันและแก้ไขปัญหาเด็กและเยาวชนได้อย่างเข้าใจสถานการณ์ที่ผันแปรอย่างรวดเร็ว กว้างขวางมากยิ่งขึ้น เปรียบเสมือนทั้งการสร้างภูมิคุ้มกันก่อนที่จะเกิดปัญหาอื่นๆ ตามมา และแก้ปัญหาได้ตรงจุดมีประสิทธิผล เป็นหนทางที่สร้างความยั่งยืนได้ในอนาคต