การศึกษาภูมิคุ้มกันโควิด-19 ในชุมชนจังหวัดปัตตานี

Abstract

การแพร่ระบาดของโรคโควิด-19 จากเชื้อไวรัส SARS-CoV-2 เริ่มเข้าสู่ประเทศไทยในต้นปี 2563 และแพร่กระจายเป็นภัยคุกคามโลกอย่างกว้างขวาง (Pandemic) มีผู้ป่วยใน 2 ปี มากกว่า 500 ล้านคน และเสียชีวิตกว่า 6 ล้านคน ทุกประเทศต้องประกาศใช้มาตรการในภาวะฉุกเฉิน ส่งผลกระทบต่อการดำเนินชีวิตปกติ และก่อให้เกิดวิกฤติทางสังคมและเศรษฐกิจตามมาอย่างรุนแรง รัฐบาลในทุกประเทศจึงหันมาหาทางสร้างความสมดุลระหว่างการป้องกันควบคุมโรคกับการฟื้นศักยภาพทางสังคมและเศรษฐกิจของประเทศให้คืนมาใน พ.ศ. 2565 เป้าประสงค์ การวินิจฉัยและเฝ้าระวังของประเทศไทยในปีแรก มุ่งที่ประชากรจากจุดตรวจคัดกรอง ผู้เดินทางผ่านแดนและวิเคราะห์ด้วยวิธี RT-PCR ซึ่งมีปริมาณการตรวจที่จำกัด ส่งผลให้ระบบเฝ้าระวังติดตามโรคโควิด-19 ที่เสนอต่อสาธารณชนขาดความครอบคลุมถึงสถานการณ์ในชุมชน จึงขาดข้อมูลข่าวสารที่จำเป็นต้องใช้ในการวางแผนป้องกันควบคุมโรค อีกทั้ง ไม่ครอบคลุมถึงประสิทธิผลของมาตรการและผลกระทบที่เกิดต่อสังคม เศรษฐกิจ ซึ่งบั่นทอนศักยภาพและกระบวนการพัฒนาทรัพยากรมนุษย์ เป้าประสงค์สำคัญ มุ่งทดสอบปรับวิธีการตรวจวิเคราะห์ทางชีวภาพการแพทย์และศึกษาทบทวนกรอบการจัดการระบบเฝ้าระวังติดตามปัญหาโควิด-19 ในนานาชาติ เพื่อนำมาปรับใช้ในการเฝ้าระวังและติดตามโรคให้เท่าทันการแพร่ระบาดของไวรัส SAR-CoV-2 ที่กลายพันธุ์เร็ว การปรับเปลี่ยนสถานะภูมิคุ้มกันของประชากรกลุ่มต่างๆ ทั้งที่ถูกกระตุ้นจากการติดเชื้อตามธรรมชาติและการได้รับวัคซีนที่มีวิวัฒนาการอย่างรวดเร็วหลากหลายชนิดในแต่ละพื้นที่ชุมชน สำหรับให้ทั้งผู้รับผิดชอบนโยบายในพื้นที่ชุมชนและในระดับประเทศ ได้นำมาใช้พิจารณาปรับมาตรการดำเนินงานควบคุมโรคให้มีประสิทธิผลดีขึ้นโดยไม่ก่อข้อจำกัดทางสังคม เศรษฐกิจ ตลอดจนเสริมหนุนแต่ละพื้นที่ให้เพิ่มสมรรถนะการใช้ข่าวสารการเฝ้าระวังติดตามโรคสำหรับวางแผนจัดการควบคุมโรคได้เหมาะสมสอดคล้องกับเงื่อนไขเหตุปัจจัยของการแพร่ระบาดซึ่งแตกต่างกันในแต่ละชุมชน ระเบียบวิธี การเลือกพื้นที่ชุมชนในอำเภอทุ่งยางแดงและอำเภอยะรัง จังหวัดปัตตานี เป็นตัวแทนของชุมชนเฉพาะที่มีการตรวจวัดการติดเชื้อและภูมิคุ้มกันโรคโควิด-19 ตั้งแต่ต้นปี พ.ศ. 2563 และได้รับการติดตามต่อเนื่องมาเป็นประชากรศึกษาในปี พ.ศ. 2564 เพื่อตรวจภูมิคุ้มกันด้วยวิธี ELISA เปรียบเทียบกับผลการตรวจด้วย RT-PCR จากการคัดกรองในปี พ.ศ. 2563 รวมทั้งนำตัวอย่างเลือดมาทำการตรวจหา Specific T cell Immunity และปฏิกิริยา Cytokines ของกลุ่มตัวอย่าง ตลอดจนนำน้ำกลั้วคอมาตรวจ Mass spectrometry เพื่อตรวจหาโปรตีนของเชื้อในน้ำลาย ทั้งนี้ เพื่อศึกษาปรับปรุงรูปแบบ วิธีการและกระบวนการวิเคราะห์ในการรวบรวมสารส่งตรวจจากพื้นที่นำส่งสู่ห้องปฏิบัติการกลางในกรุงเทพฯ และปรับการตรวจวิเคราะห์ให้เหมาะสมกับการเฝ้าระวังโรคโควิด-19 การทบทวนเอกสารเกี่ยวกับการปรับใช้เทคนิควิธีที่เหมาะสมกับการเลือกใช้ยุทธศาสตร์ในการเฝ้าระวังโรคโควิด-19 ที่ผ่านมาและข้อเสนอให้ใช้ในนานาประเทศใน พ.ศ. 2565 ประกอบการวิเคราะห์และจัดทำข้อเสนอในการเฝ้าระวังโรคโควิด-19 ในวาระที่จะปรับนโยบายสู่การควบคุมโรคประจำถิ่นในประเทศไทย ผลการศึกษา ผลการตรวจภูมิคุ้มกันด้วยวิธี ELISA และการตรวจหาการติดเชื้อด้วยการคัดกรองด้วย Antigen Test Kit (ATK) และการตรวจ RT-PCR เป็นเครื่องมือการติดตามเฝ้าระวังการติดเชื้อยังสามารถนำมาใช้ในระดับพื้นที่และระดับประเทศ ส่วนการตรวจหา Specific T cell Immunity สามารถปรับเทคนิควิธีให้ทำได้ในระดับห้องปฏิบัติการทางการแพทย์ ส่วนการตรวจหา Cytokine Th1 ได้ปรับให้นำมาใช้สำหรับตรวจและคาดการณ์ผู้ป่วยที่ควรรับไว้ในโรงพยาบาล ส่วนวิธี Mass Spectrometry ยังไม่เหมาะสมที่จะนำมาใช้ในประเทศไทย บทสรุป การปรับใช้วิธีการตรวจสำคัญทั้ง 4 วิธี ให้เหมาะสมกับข้อจำกัดของหน่วยบริการและห้องปฏิบัติการกับแนวทางการเฝ้าระวังโรคโควิด-19 ทางด้านประชาคมและขอบเขตยุทธศาสตร์การจัดระบบเฝ้าระวังและติดตามโรคได้นำมาจัดทำเป็นข้อเสนอในการกำหนดนิยาม จัดวางแนวทางและยุทธศาสตร์ทางเลือกสำหรับการกำหนดระบบและระเบียบวิธีการเฝ้าระวังโรคโควิด-19 ในประเทศไทย สำหรับใช้ประกอบการวางแผนจัดการป้องกันควบคุมโรคโควิด-19 ในระดับชาติ ระดับจังหวัดและระดับอำเภอ