ข้อเสนอเชิงนโยบายการพัฒนารูปแบบการจัดระบบบริการสุขภาพและสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุในเขตเทศบาลเมือง

Abstract

การศึกษาข้อเสนอเชิงนโยบายการพัฒนารูปแบบการจัดบริการสุขภาพและสิ่งแวดล้อมสำหรับผู้สูงอายุเขตเทศบาลเมือง มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) พัฒนารูปแบบการจัดบริการสุขภาพและสิ่งแวดล้อมสำหรับผู้สูงอายุเขตเทศบาลเมืองปทุมธานี และเทศบาลเมืองเขลางค์นคร 2) ประเมินผลรูปแบบการจัดบริการสุขภาพและสิ่งแวดล้อมสำหรับผู้สูงอายุเขตเทศบาลเมืองปทุมธานี และเทศบาลเมืองเขลางค์นคร และ 3) สังเคราะห์ข้อเสนอแนะเชิงนโยบายในการจัดบริการสุขภาพและสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุในชุมชนเขตเมือง รูปแบบการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (AIC-Participatory Action Research) เก็บข้อมูลเชิงคุณภาพจากผู้นำชุมชน อาสาสมัครสาธารณสุข บุคลากรภาครัฐ เก็บข้อมูลเชิงปริมาณจากผู้สูงอายุเทศบาลเมืองปทุมธานี เข้าร่วมทั้งสิ้น จำนวน 1,399 ราย และเทศบาลเมืองเขลางค์นคร จำนวน 1,912 ราย ผลการศึกษา ผลการพัฒนารูปแบบการจัดบริการสุขภาพและสิ่งแวดล้อมสำหรับผู้สูงอายุ มีความต่างกันระหว่างเทศบาลเมืองปทุมธานี และเทศบาลเมืองเขลางค์นคร ทั้งนี้รูปแบบที่เป็นข้อเสนอจากเทศบาลเมืองเขลางค์นคร คือ การจัดบริการสุขภาพสำหรับผู้สูงอายุเชิงรุก จัดกิจกรรมสันทนาการอย่างสม่ำเสมอ การให้ความรู้แก่ผู้สูงอายุ การตั้งกองทุน การจัดตั้งธนาคารความดี การส่งเสริมอาชีพผู้สูงอายุ การดูแลผู้สูงอายุที่ถูกทอดทิ้งหรือไม่มีคนดูแล การปรับสภาพแวดล้อมที่บ้าน ปรับภูมิทัศน์และการจัดสภาพบ้านเรือน ที่พักอาศัย เหมาะสม ปลอดภัย เช่น มีราวบันได รวมถึงที่สาธารณะ ในขณะที่เทศบาลเมืองปทุมธานีเสนอรูปแบบ ระบบส่งต่อผู้ป่วย ติดต่อรวดเร็ว (เจ็บป่วย) โดยจัดตั้งศูนย์ปฏิบัติการฉุกเฉินแบบไม่เลือกปฏิบัติ ให้อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) ตรวจ ลงเยี่ยมผู้ป่วยติดเตียงสม่ำเสมอ เดือนละครั้ง เสริมสร้างศักยภาพ อสม. สร้างคุณค่าผู้สูงอายุโดยการจัดกิจกรรมแลกเปลี่ยนเรียนรู้และสร้างรายได้ กลุ่มอาชีพ หาตลาดขาย ส่งเสริมความสามารถผู้ดูแลผู้สูงอายุติดบ้าน จัดระเบียบชุมชนจัดสิ่งแวดล้อมให้เอื้อต่อการเรียนรู้ สำหรับผู้สูงอายุ เช่น เรียนออนไลน์และประเมินสิ่งแวดล้อมในบ้านผู้สูงอายุให้ปลอดภัย การประเมินผลรูปแบบการจัดบริการสุขภาพและสิ่งแวดล้อมสำหรับผู้สูงอายุเขตเทศบาลเมือง พบว่า ระดับน้ำตาลในเลือด ความดันโลหิต น้ำหนักร่างกาย ดัชนีมวลกาย ของผู้สูงอายุเทศบาลเมืองปทุมธานี มีค่าสูงกว่าเทศบาลเมืองเขลางค์นคร แต่มีมวลกล้ามเนื้อที่น้อยกว่า ผู้สูงอายุในพื้นที่เทศบาลเมืองปทุมธานีมีความสามารถในการกลั้นการถ่ายอุจจาระและปัสสาวะได้ปกติ ร้อยละ 90-94 ในขณะที่ผู้สูงอายุเทศบาลเมืองเขลางค์นคร ความสามารถในการกลั้นการถ่ายอุจจาระและปัสสาวะได้ปกติ ร้อยละ 96-97 ปัญหาสุขภาพจิตในผู้สูงอายุของทั้งสองเทศบาลเมือง พบว่า ร้อยละ 56-62 ผู้สูงอายุมีสุขภาพจิตเท่ากับคนทั่วไป ร้อยละ 17-21 ที่มีสุขภาพจิตดีกว่าคนทั่วไป และร้อยละ 19-21 มีสุขภาพจิตต่ำกว่าคนทั่วไป สำหรับภาวะซึมเศร้าในผู้สูงอายุ พบว่า ผู้สูงอายุ ร้อยละ 97 มีความพอใจกับชีวิตความเป็นอยู่ในตอนนี้ ไม่อยากทำในสิ่งที่เคยสนใจหรือเคยทำเป็นประจำ ร้อยละ 15-21 รู้สึกชีวิตว่างเปล่า ร้อยละ 14-15 รู้สึกเบื่อหน่ายบ่อยๆ ร้อยละ 12-15 มีความกังวลตลอดเวลาและเลิกคิดไม่ได้ ร้อยละ 14-17 มีความวิตกกังวลเกี่ยวกับชีวิตข้างหน้า ร้อยละ 21-23 คิดว่าความจำไม่ดีเท่าคนอื่น ร้อยละ 17-21 รู้สึกหมดกำลังใจหรือเศร้าบ่อยๆ ร้อยละ 7-8 และรู้สึกชีวิตไม่มีคุณค่า ร้อยละ 5-6 ในด้านคุณภาพชีวิต พบว่าผู้สูงอายุพอใจกับสุขภาพตอนนี้ในระดับมาก ร้อยละ 62-67 พอใจกับการนอนหลับในระดับมาก ร้อยละ 68-72 ความรู้สึกพึงพอใจในชีวิต (เช่น มีความสุขความสงบ มีความหวัง) ในระดับมาก ร้อยละ 65-81 มีความพึงพอใจในตนเองในระดับมาก ร้อยละ 65-68 รวมถึงความพึงพอใจในด้านอื่นๆ ส่วนใหญ่อยู่ในระดับมาก ความพึงพอใจต่อรูปแบบการจัดบริการสุขภาพและสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุของทั้งสองเทศบาลมีความพอใจต่อการเกิดกระบวนการพัฒนารูปแบบการจัดบริการ แต่การดำเนินการรูปแบบการจัดบริการยังไม่สามารถดำเนินการได้อย่างเต็มระบบ เนื่องจากมีความซับซ้อนในการดำเนินการและต้องอาศัยการมีส่วนร่วมจากประชาชน รวมถึงการบูรณาการการทำงานจากภาคส่วนต่างๆ ซึ่งต้องดำเนินการอย่างต่อเนื่อง แต่อย่างไรก็ดี รูปแบบกิจกรรมที่มีความเกี่ยวข้องกับศาสนาสามารถจูงใจให้ผู้สูงอายุออกมาเข้าร่วมกิจกรรมได้มากกว่า สำหรับการจัดสิ่งแวดล้อมที่อยู่อาศัยปลอดภัยในพื้นที่เทศบาลเมืองเขลางค์นคร มีผู้สูงอายุ จำนวน 7 ราย ที่ได้รับการสนับสนุนงบประมาณจากเทศบาลในการซ่อมแซมห้องน้ำและบันได สำหรับเทศบาลเมืองปทุมธานียังไม่ได้ดำเนินการในการสำรวจสภาพแวดล้อมที่อยู่อาศัยปลอดภัยสำหรับผู้สูงอายุ สำหรับข้อเสนอแนะเชิงนโยบายในการจัดบริการสุขภาพและสิ่งแวดล้อมที่เหมาะสมสำหรับผู้สูงอายุในชุมชนเมือง ประกอบด้วย การพัฒนาศักยภาพขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น การบูรณาการข้อมูลทางด้านสุขภาพระหว่างองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นและหน่วยงานทางด้านสาธารณสุข เพื่อการพัฒนาระบบการจัดบริการผู้สูงอายุ การกำหนดคุณสมบัติและศักยภาพของอาสาสมัครสาธารณสุข การส่งเสริม สนับสนุนการมีส่วนร่วมของประชาชนในการดูแลผู้สูงอายุและจัดที่อยู่อาศัยที่ปลอดภัย การเพิ่มประสิทธิภาพการใช้งบประมาณกองทุนหลักประกันสุขภาพในระดับท้องถิ่น และบทบาทของสถาบันการศึกษาในการสร้างการเปลี่ยนแปลงการจัดบริการสุขภาพเชิงรุกให้แก่ผู้สูงอายุท้องถิ่น