ผลลัพธ์การดูแลรักษาผู้ป่วยโรคติดเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ในพื้นที่กรุงเทพมหานครและปริมณฑล ด้วยระบบการแยกกักตัวที่บ้าน

Abstract

สถานการณ์การระบาดของโรคโควิด-19 ของประเทศไทย พบว่า เกิดความรุนแรงถึงระดับภาวะวิกฤตทางด้านสาธารณสุข จากการระบาดของเชื้อไวรัสโคโรนา 2019 ระลอกที่ 3 ตั้งแต่เดือนเมษายน พ.ศ. 2564 โดยเกิดภาวะวิกฤตสูงสุดในช่วงเดือนกรกฎาคมถึงกันยายน พ.ศ. 2564 ซึ่งเป็นผลมาจากการระบาดอย่างรวดเร็วของสายพันธุ์เดลต้า เข้ามาสู่ประชาชนในพื้นที่กรุงเทพฯ และปริมณฑลที่มีจำนวนประชากรอาศัยอยู่อย่างหนาแน่น ซึ่งในขณะนั้นระดับการได้รับวัคซีนป้องกันโรคโควิด-19 ในประชากรยังอยู่ในระดับต่ำ จนทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงนโยบายการดูแลรักษาผู้ป่วยโรคโควิด-19 จากการรับผู้ป่วยเข้าสู่การดูแลรักษาในโรงพยาบาลทุกราย ไปเป็นการดูแลรักษาด้วยระบบการแยกกักตัวที่บ้าน ในกรณีที่อาการผู้ป่วยอยู่ในระดับที่ไม่มีความรุนแรง เพื่อแก้ปัญหาการขาดแคลนเตียงในการดูแลรักษาพยาบาล ระบบการดูแลรักษาผู้ป่วยโรคโควิด-19 ด้วยการแยกกักตัวที่บ้าน (Home isolation: HI) เกิดจากความร่วมมือของหน่วยงานทางด้านสาธารณสุขหลายฝ่าย ได้แก่ มูลนิธิเข้าถึงเอดส์และมูลนิธิสถาบันเพื่อการวิจัยและนวัตกรรมด้านเอชไอวี โดยทำงานร่วมกับองค์กรภาคประชาชน โดยใช้ระบบ Assistive Technology and Medical Devices Research Center (AMED Telehealth) ในการขับเคลื่อนในการดูแลประชาชน ภายใต้โครงการ Com-COVID19 (Community-led COVID-19 support workforce) โดยให้บริการผ่าน FamMed CoCare และสนับสนุนการดำเนินการของคลินิกชุมชนอบอุ่นที่เข้าร่วมโครงการ การศึกษาข้อมูลการดูแลรักษาผู้ป่วยโรคโควิด-19 ภายใต้ระบบ HI ที่ได้ถูกบันทึกไว้ในระบบ AMED Telehealth จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการเป็นบทเรียนที่สำคัญของประเทศในการแก้ปัญหาสถานการณ์วิกฤต นอกจากนี้ยังเป็นการแสดงให้เห็นถึงการพัฒนาศักยภาพระบบบริการปฐมภูมิให้สามารถให้บริการสุขภาพได้อย่างมีประสิทธิภาพมากขึ้นทั้งในภาวะปกติและภาวะวิกฤตในอนาคต ระเบียบวิธีการวิจัย เป็นการวิจัยเชิงปริมาณ (Quantitative Research) ศึกษาตามรุ่นย้อนหลัง (Retrospective cohort study) เพื่อศึกษาผลลัพธ์ของการดูแลผู้ป่วยระบบ HI ในผู้ป่วยโรคโควิด-19 ที่เข้าสู่ระบบ AMED Telehealth ตั้งแต่วันที่ 1 กรกฎาคม พ.ศ. 2564 จนถึง 31 ธันวาคม พ.ศ. 2565 ภายในพื้นที่กรุงเทพมหานครและปริมณฑล และได้ติดตามถึงการเสียชีวิตจนสิ้นสุดวันที่ 20 กันยายน พ.ศ. 2565 จากการศึกษาพบว่า ในสถานการณ์ภาวะวิกฤต แม้จะมีเงื่อนไขของการรับผู้ป่วยเข้าสู่ระบบ HI สำหรับผู้ป่วยที่มีความรุนแรงต่ำ แต่ในสภาพความเป็นจริง ระบบจะต้องมีการเตรียมความพร้อมที่จะตอบสนอง รองรับผู้ป่วยที่มีความซับซ้อนและรุนแรงสูง ให้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเฉพาะในช่วงต้นของการระบาด การดูแลรักษาภายใต้โครงสร้างระบบสุขภาพปกติ ได้แก่ โรงพยาบาลและหน่วยบริการปฐมภูมิ ทั้งที่เป็นของรัฐและเอกชน ร่วมกับการดูแลรักษาภายใต้ระบบเฉพาะกิจ มีความสำคัญต่อการตอบสนองสถานการณ์การระบาดของโรคโควิด-19 ในภาวะวิกฤต ของพื้นที่กรุงเทพมหานครและปริมณฑล ระบบการดูแลรักษาโดยหน่วยเฉพาะกิจ เช่น FamMed CoCare (พริบตาแทนเจอรีนคลินิก) และสภากาชาดไทย ได้เข้ามามีบทบาทในการตอบโต้อย่างรวดเร็วเท่าทันสถานการณ์ ในช่วงต้นของการระบาดระลอกที่ 3 ได้เป็นอย่างดี โดยในช่วงต้นดังกล่าวนี้ระบบการดูแลรักษาที่อยู่ภายใต้โครงสร้างปกติ จะใช้ระยะเวลาระยะหนึ่งในการตอบโต้ภาวะวิกฤตได้อย่างมีประสิทธิภาพ เมื่อปรับตัวได้แล้วระบบการดูแลรักษาที่อยู่ภายใต้โครงสร้างปกติ จะมีศักยภาพสูงในการให้การดูแลรักษา เนื่องจากมีจำนวนสถานพยาบาล การกระจายและจำนวนเจ้าหน้าที่ ที่ปฏิบัติงานเต็มเวลา มีปริมาณเพียงพอในการตอบสนองต่อภาวะวิกฤต หน่วยบริการเฉพาะกิจที่มีการรวมตัวของแพทย์ผู้เชี่ยวชาญมีศักยภาพในการดูแลรักษาผู้ป่วยโรคโควิด-19 ที่มีความซับซ้อนและรุนแรงสูง ได้เป็นอย่างดี นอกจากนี้ภายใต้สถานการณ์วิกฤตของการระบาดอย่างรุนแรงในครั้งนี้ แสดงให้เห็นถึงความสำคัญของระบบบริการปฐมภูมิทั้งที่อยู่ในระบบของรัฐและเอกชน ในการตอบโต้ต่อภาวะวิกฤตได้อย่างครอบคลุมและรองรับการดูแลผู้ป่วยโรคโควิด-19 ได้เป็นจำนวนมาก จากการศึกษาผลลัพธ์การดูแลสถานการณ์การระบาดในครั้งนี้ พบว่า ปัจจัยที่มีผลต่อการเสียชีวิตภายใน 28 วัน ของผู้ป่วยโรคโควิด-19 สามารถที่จะทำให้เกิดการพัฒนาเพื่อนำไปสู่การเตรียมความพร้อมของระบบบริการปฐมภูมิ เพื่อนำไปสู่การพัฒนาระบบให้มีความพร้อมต่อการรับมือของภาวะวิกฤตในอนาคต