การวิจัยประเมินเพื่อพัฒนารูปแบบการจ่ายเพื่อสนับสนุนระบบการจัดบริการสุขภาพ วิถีใหม่นอกโรงพยาบาล สำหรับผู้ป่วยโรคเรื้อรัง (ปีที่ 1)

Abstract

การระบาดของโรคโควิด-19 ทำให้เกิดผลกระทบในระบบสุขภาพในประเด็นความต่อเนื่องของการส่งมอบบริการสำหรับผู้ป่วยโรคเรื้อรัง ทั้งจากสถานการณ์ของจำนวนผู้ติดเชื้อเองและผลจากมาตรการนโยบายต่างๆ ที่ใช้ควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุขและสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) ได้มีนโยบายให้ระบบสุขภาพปฐมภูมิเป็นแกนหลักในการส่งมอบบริการสุขภาพวิถีใหม่นอกโรงพยาบาลโดยการสร้างเครือข่ายการให้บริการระหว่างหน่วยบริการปฐมภูมิ คลินิกกายภาพบำบัด คลินิกการพยาบาลและผดุงครรภ์ ร้านยา การตรวจทางห้องปฏิบัติการนอกโรงพยาบาล งานวิจัยชิ้นนี้ประยุกต์ใช้แนวคิดการประเมินผลเพื่อการพัฒนา โดยใช้ระเบียบวิธีวิจัยแบบผสมผสานในการทบทวนวรรณกรรม การรวบรวมและวิเคราะห์ข้อมูลทุติยภูมิเชิงปริมาณและการเก็บข้อมูลเชิงคุณภาพจากผู้มีส่วนได้เสีย เพื่อประเมินว่าการดำเนินการบรรลุเป้าประสงค์ตามเจตนารมณ์ในการเพิ่มความครอบคลุมประสิทธิผลในประชาชนหรือไม่ โดยเน้นในบริบทเขตเมืองจังหวัดนครราชสีมาและกรุงเทพมหานคร เพื่อนำมาสังเคราะห์ข้อเสนอเชิงนโยบายในการพัฒนาเชิงระบบ คณะผู้วิจัย พบว่า ภาระโรคของผู้ป่วยโรคไม่ติดต่อเรื้อรังในบริบทประเทศไทยยังคงสูงโดยเฉพาะโรคความดันโลหิตสูงและโรคเบาหวานและภาวะแทรกซ้อน เช่น โรคหลอดเลือดสมอง ซึ่งถึงแม้จะมีการเข้าถึงในระดับดีแต่ประสิทธิผลในการดูแลยังมีอยู่จำกัด อีกทั้งยังพบการลดลงของการส่งมอบบริการในช่วงที่มีนโยบายปิดเมือง สำหรับนโยบายการส่งมอบบริการสุขภาพวิถีใหม่ พบว่า มีการส่งมอบบริการระหว่างปี พ.ศ. 2563-2565 โดยการให้บริการสูงสุด คือ การบริการการแพทย์ทางไกลโดยหน่วยบริการภาครัฐ สำหรับการร่วมให้บริการของคลินิกกายภาพบำบัด คลินิกการพยาบาลและผดุงครรภ์ยังมีจำกัดในแง่ของจำนวนคลินิกที่ร่วมให้บริการ และจำนวนผู้ป่วยที่เข้าใช้บริการ ซึ่งมีความท้าทายในแง่การกระจายตัวของการส่งมอบบริการในระดับประเทศ จากข้อค้นพบ คณะผู้วิจัยได้สังเคราะห์ข้อเสนอเชิงนโยบายที่เน้นให้หน่วยบริการปฐมภูมิเป็นแกนหลักในการส่งมอบบริการสำหรับผู้ป่วยโรคเรื้อรังผ่านการทำงานของผู้ประสานงานระดับพื้นที่ (area manager) ซึ่งเป็นตำแหน่งที่ต้องมีการจ้างและระบุบทบาทหน้าที่เพิ่มเติม มีการทำแผนการดูแลผู้ป่วยร่วมกันระหว่างหน่วยบริการประจำ หน่วยบริการปฐมภูมิและมีระบบสารสนเทศที่เชื่อมโยงกันระหว่างหน่วยบริการภาครัฐและคลินิกเอกชนที่ร่วมให้บริการในเครือข่าย และระบบสารสนเทศดังกล่าวต้องมีความสามารถให้ผู้รับบริการยืนยันการได้รับบริการเพื่อความโปร่งใสในการเบิกจ่ายค่าตอบแทน อีกทั้งหน่วยงานต่างๆ อีกทั้งควรมีกระบวนการทำงานร่วมกันระหว่างผู้มีส่วนได้เสียเพื่อค้นหาปัญหาและโอกาสพัฒนา รวมถึงการใช้และวิเคราะห์ข้อมูลเพื่อตัดสินและออกแบบนโยบายร่วมกันในอนาคต