การประเมินประสิทธิภาพดัชนี Global Dietary Quality Score สำหรับบ่งชี้คุณภาพโดยรวมของการบริโภคอาหารของวัยผู้ใหญ่ไทย เพื่อบูรณาการในระบบการป้องกันโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง

Abstract

Global Diet Quality Score (GDQS) เป็นหนึ่งในดัชนีประเมินภาพรวมของคุณภาพการบริโภคอาหาร ที่ครอบคลุมทั้งด้านความเสี่ยงของการขาดสารอาหารและความเสี่ยงของโรคไม่ติดต่อเรื้อรังที่เกี่ยวข้องกับอาหาร ที่ผ่านมามีการทดสอบความแม่นยำเที่ยงตรงโดยใช้ข้อมูลทุติยภูมิจากประเทศต่างๆ อย่างไรก็ตามการนำ GDQS มาประยุกต์ในประชากรไทยยังมีความจำเป็นที่ต้องทดสอบประสิทธิภาพ เนื่องจากอาหารไทยมีความหลากหลายของส่วนประกอบอาจทำให้การใช้ GDQS เพื่อสะท้อนความเสี่ยงของการขาดสารอาหารและความเสี่ยงของโรคไม่ติดต่อเรื้อรังให้ผลที่แตกต่างจากการศึกษาที่ผ่านมา วัตถุประสงค์ เพื่อประเมินประสิทธิภาพของ GDQS ในการบ่งชี้การได้รับสารอาหารที่ไม่เพียงพอและความเสี่ยงต่อการเกิดโรค วิธีวิจัย ดำเนินการศึกษาแบบภาคตัดขวางในกลุ่มประชากรวัยผู้ใหญ่ไทย จำนวน 600 คน อายุ 40-60 ปี คำนวณ GDQS จากการเก็บข้อมูลด้วยการสัมภาษณ์อาหารที่บริโภคย้อนหลัง 24 ชั่วโมง (24-hr dietary recall, 24HR) การสัมภาษณ์ด้วยแบบสอบถามความถี่การบริโภคอาหารกึ่งปริมาณ (Semi-quantitative food frequency questionnaire, FFQ) และการใช้ GDQS-Assessment System (GDQS-AS) อีกทั้งคำนวณดัชนีบ่งชี้ความหลากหลายในอาหารขั้นต่ำสำหรับผู้หญิง (Minimum Dietary Diversity for Women, MDD-W) และดัชนีการรับประทานอาหารเพื่อสุขภาพ (Alternative Healthy Eating Index-2010, AHEI-2010) ประเมินภาวะโภชนาการด้วยการวัดสัดส่วนร่างกายและองค์ประกอบร่างกาย วัดความดันโลหิตและตรวจวัดค่าชีวเคมี ทดสอบความสัมพันธ์ระหว่างดัชนีประเมินภาพรวมของคุณภาพการบริโภคอาหารต่างๆ กับผลลัพธ์ด้วยสถิติความสัมพันธ์สเปียร์แมนและการวิเคราะห์ถดถอยพหุคูณ แล้วใช้ Wolfe test และ Wald test เพื่อเปรียบเทียบประสิทธิภาพของดัชนีต่างๆ ผลการศึกษา พบภาวะน้ำหนักเกินจนถึงอ้วน (ค่าดัชนีมวลกาย ≥25 กก./ม2) ร้อยละ 47.5 พบภาวะโลหิตจาง ร้อยละ 8.9 และ 23.8 ภาวะความดันโลหิตสูงพบ ร้อยละ 54.1 และ 39.4 และภาวะเมตาบอลิกซินโดรม ร้อยละ 42.5 และ 35.9 ในเพศชายและเพศหญิง ค่าเฉลี่ยโซเดียมที่ขับออกในปัสสาวะคิดเป็น 3,397 มก./วัน (147.7 มิลลิโมล/วัน) คะแนน GDQS ที่คำนวณจาก GDQS-AS และ FFQ มีความใกล้เคียงกัน ในขณะที่คะแนน GDQS-24HR ต่ำกว่า การวิเคราะห์การถดถอยพหุคูณ พบว่า คะแนน GDQS ที่ได้จาก GDQS-AS สามารถสะท้อนได้ทั้งสารอาหารที่ได้รับ ความเพียงพอของสารอาหารและผลลัพธ์ทางโภชนาการได้ดีกว่า เมื่อเปรียบเทียบกับคะแนน GDQS ที่ได้จากการสัมภาษณ์ด้วย 24HR และ FFQ โดยภาพรวมไม่พบความแตกต่างในประสิทธิภาพของ GDQS, MDD-W และ AHEI-2010 ในการบ่งชี้การได้รับสารอาหารเพียงพอและความเสี่ยงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง แต่ GDQS ที่คำนวณจาก FFQ สามารถบ่งชี้การได้รับสารอาหารเพียงพอได้ดีกว่า ในขณะที่ AHEI-2010 ที่คำนวณจาก FFQ สามารถทำนายผลลัพธ์ของโรคไม่ติดต่อเรื้อรังได้ดีกว่า สรุป โดยภาพรวม GDQS-AS มีประสิทธิภาพดีกว่าการเก็บข้อมูลด้วยวิธีอื่นในแง่ของความสัมพันธ์กับสารอาหารและผลลัพธ์ทางโภชนาการ ซึ่งจะเป็นประโยชน์ในการนำไปใช้เพื่อประเมินคุณภาพการบริโภคอาหารได้ ในขณะที่ GDQS ที่คำนวณจาก FFQ ยังสามารถบ่งชี้ด้านการได้รับสารอาหารเพียงพอได้ดีกว่า ทั้งนี้การศึกษานี้สะท้อนเพียงความสัมพันธ์แบบภาคตัดขวางของ GDQS กับความเพียงพอของสารอาหารที่ได้รับและความเสี่ยงต่อการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง จึงควรมีการศึกษาเพิ่มเติมถึงความสัมพันธ์ระยะยาวระหว่าง GDQS กับความเสี่ยงของการเกิดโรคไม่ติดต่อเรื้อรังต่อไป