การวิจัยและพัฒนา : ชุดการจัดบริการและวิธีการจ่ายเงินแบบมุ่งเน้นคุณค่าสำหรับการส่งเสริมสุขภาพป้องกันโรคเบาหวานในประชาชนกลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวาน

Abstract

ปัจจุบันประเทศไทยและทั่วโลกกำลังประสบปัญหาการเพิ่มขึ้นของความชุกของการเจ็บป่วยด้วยโรคไม่ติดต่อเรื้อรัง ซึ่งหนึ่งในนั้น คือ โรคเบาหวาน หลักฐานเชิงประจักษ์หลายชิ้นระบุว่าการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเพื่อลดความเสี่ยงมีความสำคัญอย่างยิ่งในการลดอัตราการป่วยด้วยโรคเบาหวานในประชากรกลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวาน คณะผู้วิจัยจึงได้พัฒนาโปรแกรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสำหรับกลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวาน โดยอาศัยพื้นฐานแนวคิดการจัดระบบบริการสุขภาพที่เน้นผู้ป่วยเป็นศูนย์กลาง และทฤษฎีการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสมัยใหม่ เช่น แนวคิดเรื่องเศรษฐศาสตร์พฤติกรรม เป็นต้น เพื่อวัดประสิทธิผลและความคุ้มค่าของโปรแกรมปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่พัฒนาขึ้น คณะผู้วิจัยได้ดำเนินการทดลองใช้โปรแกรมในบริบทหน่วยบริการปฐมภูมิ 4 พื้นที่ใน 4 ภูมิภาคของประเทศไทย กลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวาน จำนวน 423 คน ได้เข้าร่วมโปรแกรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมที่พัฒนาขึ้น จำนวน 5 ครั้ง และกลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวาน จำนวน 443 คน ซึ่งเป็นกลุ่มเปรียบเทียบได้รับการดูแลตามปกติของแต่ละพื้นที่ ดัชนีมวลกาย รอบเอว ระดับน้ำตาลและคะแนนความเสี่ยงต่อการเจ็บป่วยด้วยโรคเบาหวานในระยะ 10 ปี ถูกเก็บจากทั้งกลุ่มทดลองและกลุ่มเปรียบเทียบก่อนและหลังการดำเนินโครงการ ความพึงพอใจและข้อคิดเห็นต่อโปรแกรมถูกเก็บจากผู้ให้บริการ และกลุ่มเสี่ยงผู้เข้าร่วมโครงการทั้งในรูปแบบข้อมูลเชิงปริมาณและคุณภาพ นอกจากนั้น คณะผู้วิจัยได้เก็บข้อมูลต้นทุนในการดำเนินโครงการเพื่อวัดความคุ้มค่าของโปรแกรมที่พัฒนาขึ้น จากการศึกษา พบว่า กลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวาน ร้อยละ 97.2 สามารถเข้าร่วมกิจกรรมตามโปรแกรมที่วางไว้ได้ครบถ้วน และในกลุ่มทดลองมีการลดลงของดัชนีมวลกาย รอบเอว ระดับน้ำตาลในเลือด และคะแนนความเสี่ยงของการเป็นโรคเบาหวานในระยะ 10 ปี สูงกว่ากลุ่มเปรียบเทียบอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยคะแนนความเสี่ยงของการเป็นโรคเบาหวานในระยะ 10 ปี ลดลงถึง ร้อยละ 12.65 ในกลุ่มทดลองเมื่อเปรียบเทียบก่อนและหลังเข้าร่วมโครงการ ในแง่ของความคุ้มค่า พบว่า โปรแกรมมีอัตราส่วนผลตอบแทนต่อต้นทุนที่ 2.96 และทีมสหวิชาชีพผู้ให้บริการและกลุ่มเสี่ยงผู้เข้าร่วมโครงการมีความพึงพอใจต่อโปรแกรมในระดับสูงมาก จากผลการศึกษาอาจสรุปได้ว่าโปรแกรมการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมสำหรับกลุ่มเสี่ยงโรคเบาหวานมีประสิทธิผลและมีความคุ้มค่าในการนำไปใช้ในบริบทหน่วยบริการปฐมภูมิ และควรถูกบรรจุในชุดสิทธิประโยชน์ของกองทุนหลักประกันสุขภาพเพื่อลดภาระโรคที่เกิดจากการเจ็บป่วยด้วยโรคเบาหวานในอนาคต