การศึกษาสถานการณ์และความต้องการด้านเทคโนโลยีโทรสุขภาพของสถานบริการสุขภาพชุมชนในพื้นที่ห่างไกลจังหวัดน่าน

Abstract

การศึกษาวิจัยครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ 1. เพื่อศึกษาสถานการณ์และความต้องการด้านเทคโนโลยีโทรสุขภาพ (Telehealth) ของสถานบริการสุขภาพชุมชนในพื้นที่ห่างไกลจังหวัดน่าน และ 2. เพื่อออกแบบและทดลองระบบเทคโนโลยีโทรสุขภาพของสถานบริการสุขภาพชุมชนในพื้นที่ห่างไกลจังหวัดน่าน โดยใช้รูปแบบการวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม เริ่มดำเนินการวิจัยตั้งแต่วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2565 ถึง 30 เมษายน พ.ศ. 2566 รวมระยะเวลา 7 เดือน พื้นที่ศึกษา ได้แก่ สุขศาลาพระราชทานและสุขศาลาร่วมใจ รวมจำนวน 9 แห่ง มีกระบวนการ 5 ขั้นตอน ประกอบด้วย ขั้นวินิจฉัยปัญหา ขั้นทำแผนปฏิบัติการ ขั้นลงมือปฏิบัติ ขั้นการประเมินผล ขั้นระบุการเรียนรู้ ใช้การวิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพและข้อมูลเชิงปริมาณ ผลการศึกษาพบว่า 1) สถานการณ์ความพร้อมในการให้บริการ Telehealth ของพื้นที่ศึกษาจัดองค์ประกอบเป็น 5 ด้าน ได้แก่ Hardware Software Peopleware ฐานข้อมูล และระบบโครงข่ายอินเทอร์เน็ต โดยพบว่า ความต้องการในการเข้าถึงคุณภาพและความเสถียรของสัญญาณอินเทอร์เน็ต เป็นปัจจัยสำคัญต่อประสิทธิภาพของ Telehealth 2) มีการพัฒนารูปแบบการให้บริการ คลินิกทางไกล บริหารจัดการในรูปแบบเครือข่ายบริการระดับอำเภอ 4 อำเภอ ได้แก่ อำเภอบ่อเกลือ อำเภอเฉลิมพระเกียรติ อำเภอปัว และ อำเภอเมืองน่าน ขับเคลื่อนโดยคณะกรรมการที่ได้รับการแต่งตั้งทั้งระดับจังหวัดและระดับอำเภอ มีขั้นตอนการจัดบริการทั้งหมด 8 ขั้นตอน โดยการมีส่วนร่วมของสหสาขาวิชาชีพของสถานบริการ 3 ระดับ คือ สุขศาลา โรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) พี่เลี้ยง และโรงพยาบาลชุมชน (รพช.) แม่ข่าย กำหนดกลุ่มเป้าหมายบริการเป็น 14 กลุ่ม โดยในระยะทดลองเปิดให้บริการคลินิกทางไกล 3 เดือน คือ มกราคม ถึง มีนาคม พ.ศ. 2566 มีผู้มารับบริการ รวมจำนวน 39 ราย คิดเป็นร้อยละ 4.82 ของผู้มารับบริการแบบปกติ โดยทั้งหมดเป็นการให้บริการแบบนัดหมายแยกเป็นบริการ ณ สุขศาลา ร้อยละ 74.36 บริการแบบเยี่ยมบ้าน ร้อยละ 25.64 จากข้อมูลการวิเคราะห์ต้นทุนทางอ้อมและต้นทุนที่ไม่เกี่ยวกับการแพทย์ของผู้มารับบริการในระบบปกติ พบว่า การมารับบริการ ณ สุขศาลาในชุมชน สามารถลดค่าใช้จ่ายโดยรวมเฉลี่ยต่อคนต่อครั้งในการเดินทางไปรับการรักษาที่ รพ.สต. หรือ รพช. ของผู้ป่วยและผู้ดูแล คิดเป็นร้อยละ 95.95 - 98.61 ข้อเสนอแนะต่อโครงการเพื่อให้การบริการเกิดความต่อเนื่องในระยะต่อไป ได้แก่ 1. ควรพัฒนาศักยภาพด้านเทคโนโลยีโทรสุขภาพเพิ่มเติมให้กับเจ้าหน้าที่และเครือข่ายในชุมชน เช่น อาสาสมัครสาธารณสุขประจำหมู่บ้าน (อสม.) และทีมกู้ชีพกู้ภัย 2. ควรแก้ไขปัญหาความพร้อมด้านโครงสร้างพื้นฐานโดยการบริหารแผนร่วมกันระหว่างเครือข่ายภาครัฐท้องถิ่นและเอกชน 3. ควรขยายผลนำระบบ Telehealth ไปปรับใช้ในการให้บริการด้านส่งเสริมสุขภาพที่เป็นปัญหาในพื้นที่ให้มากขึ้น เช่น งานพัฒนาการเด็ก งานอนามัยแม่และเด็ก และผู้พิการ เป็นต้น ด้านข้อเสนอแนะเชิงนโยบาย ได้แก่ ส่วนกลางควรสร้าง Platform กลางในการให้บริการ Telehealth บนคลาวด์ที่สามารถเชื่อมต่อฐานข้อมูลไปยังระบบบันทึกข้อมูลผู้ป่วยของสถานบริการทุกระดับได้เพื่อลดความซ้ำซ้อนของงาน และเป็นระบบที่สามารถเชื่อมต่อกับระบบโปรแกรม e-Claim เพื่อขอรับค่าใช้จ่ายเพื่อบริการสาธารณสุข กรณีค่าบริการสาธารณสุขระบบทางไกลตามเกณฑ์ของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) ได้