ต้นทุนบริการสุขภาพสำหรับการรักษาผู้ป่วยอาการเจ็บป่วยเล็กน้อยที่ร้านยาเปรียบเทียบกับการรักษาแบบผู้ป่วยนอกที่โรงพยาบาล

Abstract

อาการเจ็บป่วยเล็กน้อย (Common Illness) เป็นกลุ่มอาการเจ็บป่วยที่พบบ่อยในประชาชน ความรุนแรงและความซับซ้อนของโรคน้อย ประชาชนสามารถดูแลรักษาตนเองในเบื้องต้นได้ การรับบริการที่ร้านยาจึงเป็นทางเลือกที่ประชาชนเลือกใช้บริการ การศึกษานี้เป็นการศึกษาแรกที่ประมาณการต้นทุนที่ประหยัดได้ของบริการรักษาอาการเจ็บป่วยเล็กน้อยที่ครอบคลุม 16 อาการตามประกาศของสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) ร่วมกับสภาเภสัชกรมในโครงการร้านยารูปแบบใหม่ Common Illness ที่ร้านยาต่อต้นทุนของระบบสุขภาพของประเทศไทย การศึกษานี้รวบรวมข้อมูลทุติยภูมิย้อนหลังของการศึกษาต่างๆ ที่มีรายงานจำนวนครั้งในการมารับบริการรักษา 16 อาการเจ็บป่วยเล็กน้อย ต้นทุนทางตรงทางการแพทย์ ต้นทุนทางตรงที่ไม่เกี่ยวข้องกับทางการแพทย์และต้นทุนทางอ้อม เพื่อประมาณการต้นทุนความเจ็บป่วย (Cost of Illness) ของบริการรักษา 16 อาการเจ็บป่วยเล็กน้อยที่ร้านยาเปรียบเทียบกับการรักษาแบบผู้ป่วยนอกที่โรงพยาบาล จาก 3 มุมมอง คือ มุมมองภาครัฐ มุมมองผู้ป่วยและมุมมองสังคม โดยมีข้อตกลงเบื้องต้นว่า ผู้ป่วยชำระค่ายาและค่าบริการด้วยตนเอง จำนวนครั้งเฉลี่ยต่อเดือนของการรับบริการรักษา 16 อาการเจ็บป่วยเล็กน้อย เท่ากับ 2,356 ครั้ง โดยกลุ่มอาการที่มีผู้ป่วยมารับบริการมากที่สุด 3 ลำดับแรก คือ กลุ่มอาการเจ็บคอ ไข้ และปวดท้อง เท่ากับ 529 ครั้ง, 442 ครั้ง และ 394 ครั้ง ตามลำดับ และผลการประมาณการต้นทุนที่ประหยัดได้ของบริการรักษา 16 อาการเจ็บป่วยเล็กน้อยที่ร้านยาต่อต้นทุนของระบบสุขภาพของประเทศไทย พบว่า หากประชาชนเลือกมารับบริการรักษา 16 อาการเจ็บป่วยเล็กน้อยที่ร้านยา แทนการไปรับบริการแบบผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลระดับตติยภูมิ จาก 3 มุมมอง ได้แก่ ภาครัฐ ผู้ป่วยและสังคม พบว่า ต้นทุนที่ประหยัดได้เฉลี่ยต่อครั้ง (cost saving per visit) คือ 446 – 683, 665 – 901 และ 742 – 927 บาท ตามลำดับ และเมื่อคำนวณจากปริมาณการรับบริการใน 1 ปี พบว่า ต้นทุนที่ประหยัดได้เฉลี่ยต่อปี (cost saving per year) คือ 16.49 – 25.23, 24.56 – 33.30 และ 27.39 – 34.26 ล้านบาท ตามลำดับ และที่โรงพยาบาลระดับทุติยภูมิ พบว่า ต้นทุนที่ประหยัดได้เฉลี่ยต่อครั้ง (cost saving per visit) คือ 212 – 448, 430 - 667 และ 507 - 692 บาท ตามลำดับ และเมื่อคำนวณจากปริมาณการรับบริการใน 1 ปี พบว่า ต้นทุนที่ประหยัดได้เฉลี่ยต่อปี (cost saving per year) คือ 7.81 – 16.56, 15.88 – 24.63 และ 18.72 – 25.58 ล้านบาท ตามลำดับ หรือกล่าวได้ว่าทุก 1 บาท ที่เบิกจ่ายค่ารักษา 16 อาการเจ็บป่วยเล็กน้อยในร้านยา จะประหยัดต้นทุนในระบบสุขภาพของประเทศไทยเพิ่ม หากประชาชนเลือกมารับบริการรักษา 16 อาการเจ็บป่วยเล็กน้อยที่ร้านยา แทนการไปรับบริการแบบผู้ป่วยนอกของโรงพยาบาลระดับตติยภูมิ ประหยัดได้ตั้งแต่ 1.41 – 8.58 บาท และโรงพยาบาลระดับทุติยภูมิ ประหยัดได้ตั้งแต่ 0.67 - 5.63 บาท ซึ่งการประหยัดนี้มาจากการที่ประชาชนไม่ต้องลางานเพื่อไปรอคอยรับบริการที่โรงพยาบาล สรุปได้ว่า การจัดบริการรักษา 16 อาการเจ็บป่วยเล็กน้อยที่ร้านยาสามารถประหยัดต้นทุนได้อย่างชัดเจน