การพัฒนาแอปพลิเคชันคุณลูกสำหรับหญิงตั้งครรภ์เพื่อส่งเสริมสุขภาพแม่และเด็ก

Abstract

เด็กและวัยรุ่นเป็นวัยที่สำคัญเพราะเป็นอนาคตของประเทศชาติ การลงทุนตั้งแต่อยู่ในครรภ์ช่วยให้เกิดการตั้งครรภ์ที่มีคุณภาพ ลดอัตราการเกิดภาวะแทรกซ้อน ซึ่งเป็นจุดตั้งต้นที่จะช่วยให้ทารกที่เกิดมามีโอกาสที่จะมีสุขภาพแข็งแรง หญิงที่มาฝากครรภ์จะได้รับสมุดบันทึกสุขภาพแม่และเด็ก ซึ่งเป็นเอกสารสำคัญในการรวบรวมข้อมูลด้านสุขภาพที่สำคัญและใช้สื่อสารระหว่างครอบครัวกับบุคลากรทางสาธารณสุขตลอดการตั้งครรภ์และจนกว่าเด็กจะมีอายุ 6 ปี แต่ในทางปฏิบัติพบว่ามีผู้อ่านข้อมูลจากสมุดบันทึกสุขภาพแม่และเด็กมีจำนวนไม่มาก นอกจากนี้สมุดบันทึกสุขภาพแม่และเด็กยังมีข้อจำกัดเนื่องจากเมื่อพิมพ์ออกมาแล้ว หากมีการปรับปรุงหรือเปลี่ยนแปลงเพิ่มเติมข้อมูลคำแนะนำในการดูแลสุขภาพเพิ่มเติมเข้ามาภายหลัง ผู้ที่ได้รับสมุดรุ่นก่อนไปแล้วจะไม่สามารถรับข้อมูลใหม่เข้าไปรวมในเล่มเดียวกันได้ นอกจากนี้ยังมีความเสี่ยงเรื่องความคงทนของสมุด การสูญหายของข้อมูลและสมุดได้ด้วย ตั้งแต่ พ.ศ. 2556 คณะนักวิจัยจึงได้วิจัยและพัฒนาแอปพลิเคชันคุณลูก (KhunLook) ในระบบ Android และ iOS สำหรับผู้ปกครองและผู้ดูแลเด็ก เพื่อใช้ในการส่งเสริมให้เด็กมีสุขภาพและพัฒนาการเหมาะสมตามวัยและลดความเสี่ยงต่อการมีพัฒนาการที่ล่าช้า โดยช่วยประเมินและบันทึกสุขภาพ และมีข้อมูลส่งเสริมสุขภาพที่สอดคล้องกับการส่งเสริมสุขภาพเด็กวัย 0-18 ปี ซึ่งเมื่อมีการปรับเกณฑ์หรือเนื้อหาให้ทันสมัยสามารถปรับได้อย่างรวดเร็ว backup ข้อมูลได้ทำให้ไม่สูญหาย ผลการศึกษาการใช้แอปพลิเคชันคุณลูกพบว่า แอปพลิเคชันคุณลูกเป็นที่ยอมรับทั้งด้านเนื้อหาและความง่ายในการใช้งาน การศึกษาการใช้แอปพลิเคชันคุณลูกในคลินิกสุขภาพเด็กดีพบว่า สามารถเพิ่มความรอบรู้ด้านสุขภาพสำหรับผู้ปกครองเด็กได้ ปัจจุบันมียอดการดาวน์โหลดมากกว่า 550,000 ครั้ง แอปพลิเคชันคุณลูกจึงเป็น platform ที่เหมาะสมที่จะนำมาต่อยอดพัฒนาส่วนสำหรับการดูแลและให้ความรู้ด้านสุขภาพของหญิงตั้งครรภ์ได้ วัตถุประสงค์: คณะผู้วิจัยต้องการพัฒนาแอปพลิเคชันคุณลูกสำหรับหญิงตั้งครรภ์เพื่อส่งเสริมสุขภาพแม่และเด็ก โดยเพิ่มข้อมูลและ feature ที่เหมาะสมสำหรับหญิงตั้งครรภ์ใช้ โดยศึกษา user requirements พัฒนาเนื้อหาที่เหมาะสม ทันสมัยและทดสอบนำร่องใช้ในกลุ่มหญิงตั้งครรภ์และบุคลากรทางสาธารณสุขที่ดูแลหญิงตั้งครรภ์ ขั้นตอนการดำเนินงาน: โครงการนี้ดำเนินการระหว่างเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2564-พฤษภาคม พ.ศ. 2565 และได้ผ่านการพิจารณาจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์ของมหาวิทยาลัยขอนแก่น การดำเนินงานแบ่งเป็น 2 ช่วง ได้แก่ 1) ออกแบบพัฒนาแอปพลิเคชันคุณลูกสำหรับหญิงตั้งครรภ์ ศึกษาข้อมูลจากหญิงตั้งครรภ์ ครอบครัวและบุคลากรทางสาธารณสุขผู้ให้บริการฝากครรภ์ คัดเลือกและเผยแพร่องค์ความรู้และคำแนะนำเบื้องต้นผ่านแอปพลิเคชันคุณลูก เพื่อส่งเสริมให้เกิดการตั้งครรภ์คุณภาพ โดยจัดทำเนื้อหาที่เข้าใจได้ง่ายต่อผู้ใช้แอปพลิเคชัน ทันสมัย ครอบคลุมตาม guideline ที่สูติแพทย์ยอมรับและใช้งาน 2) นำร่องทดสอบการใช้งานและวิเคราะห์ผลการใช้งานในหญิงตั้งครรภ์และบุคลากรทางสาธารณสุขที่ดูแลหญิงตั้งครรภ์ โดยศึกษาที่คลินิกฝากครรภ์ ห้องตรวจสูติกรรม โรงพยาบาลศรีนครินทร์และคณะแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น ผลการศึกษา: การพัฒนาแอปพลิเคชันคุณลูกสำหรับหญิงตั้งครรภ์ โครงการได้จัดประชุมระดมสมองเพื่อออกแบบต้นแบบแอปพลิเคชันคุณลูกสำหรับหญิงตั้งครรภ์และจัดประชุมเพื่อศึกษาข้อมูลความต้องการของผู้ใช้ มีอาสาสมัครหญิงตั้งครรภ์และหลังคลอด จำนวน 18 คน และบุคลากรผู้ให้บริการฝากครรภ์ จำนวน 27 คน และพบว่า ผู้ใช้เห็นว่า feature ที่มีอยู่ในเกณฑ์ดีถึงดีมากและเนื้อหาเข้าใจได้ดีถึงดีมากทุกหัวข้อ ผู้ใช้ให้คะแนนแอปพลิเคชันว่าใช้ง่าย ในขณะเดียวกันได้คัดเลือกเนื้อหาที่หมาะสมและให้ผู้ทรงคุณวุฒิประเมินจนมีความถูกต้อง ทันสมัยและเข้าใจได้ง่ายดีถึงดีมากทุกหัวข้อ ผู้วิจัยได้นำข้อเสนอแนะจากอาสาสมัครมาพัฒนาต้นแบบและทดสอบจนได้แอปพลิเคชันที่ทำงานได้อย่างมีประสิทธิภาพ และมี feature หน้าครอบครัว อายุครรภ์ คำแนะนำการบันทึกและหน้าสรุป ซึ่งเมื่อลูกเกิดแล้วสามารถเชื่อมโยงไปยังแอปพลิเคชันคุณลูกสำหรับเด็กที่เกิดแล้วได้อย่างต่อเนื่อง การนำร่องใช้ในหญิงตั้งครรภ์และผู้ให้บริการฝากครรภ์ โครงการได้นำแอปพลิเคชันที่พัฒนาแล้วให้ทดลองใช้ในคลินิกฝากครรภ์ โดยอาสาสมัครหญิงตั้งครรภ์ จำนวน 45 คน อายุเฉลี่ย 30.1 ปี (20-40 ปี) ส่วนตั้งครรภ์ ในไตรมาสที่ 1, 2 และ 3 ร้อยละ 33.3, 31.3 และ 35.6 ตามลำดับ บุคลากรทางสาธารณสุข 13 คน ที่ให้บริการฝากครรภ์ทั้งหมดเป็นเพศหญิงมีอายุเฉลี่ย 44.4 ปี อาสาสมัครมีความเห็นว่า feature ต่างๆ มีความเหมาะสมและเนื้อหาดีถึงดีมากทุกข้อ เมื่อเปรียบเทียบความยากง่ายในการใช้กับสมุดบันทึกสุขภาพแม่และเด็ก ผู้ใช้ให้คะแนนแอปพลิเคชันว่าใช้ง่ายกว่าทุกข้อ และมีนัยสำคัญทางสถิติทุกข้อสำหรับหญิงตั้งครรภ์และบางข้อสำหรับผู้ให้บริการฝากครรภ์ ผู้ใช้ให้คะแนนแอปพลิเคชัน 9.0 และ 8.7/10 ซึ่งมากกว่าคะแนนที่ให้สมุดบันทึกสุขภาพแม่และเด็ก (7.5 และ 7.9/10 คะแนน) และมีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติทั้ง 2 กลุ่ม (p=0.000, p=0.0205) หากให้เลือกบันทึกการฝากครรภ์หนึ่งวิธี ผู้ใช้หญิงตั้งครรภ์ร้อยละ 86.7 จะเลือกใช้แอปพลิเคชันคุณลูก ด้วยเหตุผลว่า ใช้งานง่าย สะดวกสบาย เปิดใช้งานได้ในทันที ใช้ในชีวิตประจำวันและการพกพา เนื่องจากใช้มือถือในการทำงานทุกวัน มีเนื้อหาครบถ้วนทันสมัยเข้าใจง่าย เหมาะสมกับยุคปัจจุบันไม่ต้องพกพาสมุดฝากครรภ์ให้ยุ่งยาก ส่วนผู้ที่ไม่แน่ใจ ให้ความเห็นว่าไม่มั่นใจว่าจะเลือกวิธีใดเพราะถ้าเป็นแอปพลิเคชัน ถ้าเปลี่ยนมือถือข้อมูลอาจหายหรือไม่ และถ้าใช้คู่กันจะรู้สึกมั่นใจกว่า อยากใช้ทั้ง 2 วิธี บุคลากรทางสาธารณสุขที่ให้บริการฝากครรภ์ร้อยละ 100 จะแนะนำให้ผู้อื่นใช้แอปพลิเคชันคุณลูกเพราะเป็นแอปพลิเคชันที่มีประโยขน์และใช้งานง่าย มีข้อมูลสำคัญครบถ้วน มีความสะดวกเหมือนพกประวัติติดตัว มีรายละเอียดและบันทึกได้มากกว่าในสมุดบันทึกสุขภาพแม่และเด็กโดยสรุปแอปพลิเคชันคุณลูกสำหรับหญิงตั้งครรภ์มีความเหมาะสมทันสมัยใช้และเข้าใจได้ง่าย เป็นที่พอใจของผู้ใช้ทั้ง 2 กลุ่ม เหมาะที่จะใช้ร่วมกับสมุดบันทึกสุขภาพแม่และเด็ก ควรส่งเสริมให้มีการประชาสัมพันธ์ เพื่อให้ใช้งานมากยิ่งขึ้นเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงที่สุดแก่คนไทย