ข้อเสนอเชิงนโยบายการจัดบริการในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบลที่ถ่ายโอนไปสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด

Abstract

การศึกษาข้อเสนอเชิงนโยบายการจัดบริการในโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล (รพ.สต.) ที่ถ่ายโอนไปสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัด (อบจ.) เป็นการวิจัยแบบผสมผสาน โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ถอดบทเรียนการจัดบริการใน รพ.สต. ที่ถ่ายโอนไปสังกัด อบจ. 2) ศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการจัดบริการใน รพ.สต. ที่ถ่ายโอนไปสังกัด อบจ. และ 3) พัฒนาข้อเสนอเชิงนโยบายการจัดบริการใน รพ.สต. ที่ถ่ายโอนไปสังกัด อบจ. เก็บรวบรวมข้อมูลทั้งเชิงปริมาณและเชิงคุณภาพ จากการสุ่มจังหวัดที่มีการถ่ายโอน 3 กลุ่มคือ กลุ่มที่ 1 (ถ่ายโอน 100%) กลุ่มที่ 2 (ถ่ายโอน 50-93%) และกลุ่มที่ 3 (ถ่ายโอน <50%) กลุ่มตัวอย่างข้อมูลเชิงปริมาณประกอบไปด้วยพยาบาล จำนวน 340 ราย ประชาชน จำนวน 400 ราย และคณะกรรมการสุขภาพระดับพื้นที่ จำนวน 88 ราย ผู้ให้ข้อมูลเชิงคุณภาพประกอบไปด้วยนายก อบจ. ผู้อำนวยการกองสาธารณสุข นายแพทย์สาธารณสุขจังหวัด ผู้อำนวยการ รพสต. คณะกรรมการสุขภาพระดับพื้นที่ (กสพ.) พยาบาลวิชาชีพที่ปฏิบัติงานใน รพ.สต. และประชาชนที่เคยมารับบริการที่ รพ.สต. ผลการศึกษา พบว่า 1) บทเรียนการจัดบริการใน รพ.สต. ที่ถ่ายโอนไปสังกัด อบจ. 1.1) ผลการเปรียบเทียบข้อมูลการให้บริการจากระบบคลังข้อมูลด้านการแพทย์และสาธารณสุขของหน่วยบริการปฐมภูมิก่อนปีงบประมาณ 2565 และหลังโอนย้าย ปีงบประมาณ 2566 พบว่า ทุกบริการมีค่าเฉลี่ยลดลงหลังโอนย้ายมีความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ที่ระดับนัยสำคัญ 0.05 1.2) ผลการเปรียบเทียบความต่างของผลลัพธ์ตามตัวชี้วัดของหน่วยงานปฐมภูมิ ผ่านตามเป้าหมาย ตามกลุ่มการถ่ายโอน กลุ่มที่ 1 กลุ่มที่ 2 และกลุ่มที่ 3 โดยพบว่า ทั้งสามกลุ่ม ทั้งสามตัวชี้วัด มีอย่างน้อย 1 กลุ่มที่มีความแตกต่างกันอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ ที่ระดับนัยสำคัญ 0.05 และ 1.3) การให้บริการประชาชนตามภารกิจของ รพ.สต. ที่ถ่ายโอนนั้นพยาบาลที่ปฏิบัติงานทั้ง 3 กลุ่ม ไม่มีความแตกต่างไปจากเดิมเนื่องจากยังเป็นภารกิจหลักของ รพ.สต. อย่างไรก็ตาม ความแตกต่างในการให้บริการหลังการถ่ายโอนจะเน้นการให้บริการตามสภาพปัญหาของพื้นที่ โดยตัวชี้วัดด้านสุขภาพถูกกำหนดโดย กสพ. ส่วนตัวชี้วัดของกระทรวงสาธารณสุข ที่ไม่เกี่ยวข้องหรือไม่ใช่สภาพปัญหาในพื้นที่ จะไม่เน้นการให้บริการ 2) ปัจจัยที่มีผลต่อการจัดบริการใน รพ.สต. ที่ถ่ายโอนไปสังกัด อบจ. 2.1) เจตคติของทีมผู้ให้บริการหลังโอนย้าย บทบาทสมรรถนะพยาบาลวิชาชีพทุกด้าน มีความสัมพันธ์กับคุณภาพการจัดบริการในหน่วยบริการปฐมภูมิตามการรับรู้จริงหลังโอนย้ายที่ระดับนัยสำคัญทางสถิติ 0.05 และ 2.2) การกำหนดนโยบายการพัฒนาและบริการสุขภาพ ภาวะการนำและสมรรถนะการบริหารของผู้อำนวยการกองสาธารณสุข กำลังคนด้านสุขภาพและสมรรถนะของพยาบาลการเงิน งบประมาณ และการจัดการยา เวชภัณฑ์ วัคซีน เป็นปัจจัยสำคัญในการจัดบริการสุขภาพของ รพ.สต. ที่ถ่ายโอนไปสังกัด อบจ. 3) ข้อเสนอเชิงนโยบายการจัดบริการใน รพ.สต. ที่ถ่ายโอนไปสังกัด อบจ. 3.1) พัฒนาการบริหารจัดการหน่วยบริการสุขภาพของ รพ.สต./ปฐมภูมิแนวใหม่ ปรับระบบการบริหารจัดการโดยการมีส่วนร่วมของชุมชน โดยเน้นระบบบริการปฐมภูมิที่มีพื้นที่เป็นฐานและมีประชาชนเป็นศูนย์กลาง ในรูปของคณะกรรมการสุขภาพพื้นที่/อำเภอ (Local/District Health Board) 3.2) การจัดบริการสุขภาพในหน่วยบริการที่มีคุณภาพ ตามแนวคิดพื้นที่เป็นฐานประชาชนเป็นศูนย์กลาง เน้นการรักษาพยาบาลที่สำคัญเบื้องต้นโดยบุคลากรวิชาชีพและระบบการส่งต่อที่มีคุณภาพที่เชื่อมโยงกับหน่วยบริการทุติยภูมิ 3.3) การจัดการบริการเชิงรุกในชุมชน ด้วยกลยุทธ์ “สร้างนำซ่อมสุขภาพ” โดยเฉพาะการเสริมสร้างทักษะการดำเนินชีวิต (Life Style) ที่มีคุณภาพ และ 3.4) ยกระดับคุณภาพการบริการสุขภาพที่สอดคล้องกับบริบทชุมชน สังคม โดยวิชาชีพสุขภาพมืออาชีพ ปรับภาพลักษณ์ใหม่ของการให้บริการสุขภาพโดยเฉพาะเชิงรุก ใกล้บ้านใกล้ใจ ชุมชนท้องถิ่นมีส่วนร่วมออกแบบและจัดการตนเอง ทั้งรูปแบบที่เหมาะสมสำหรับ รพ.สต. ขนาดใหญ่ หรือเขตชุมชนเมือง หรือ รพ.สต. ขนาดกลาง หรือเขตชุมชนกึ่งเมือง หรือเขตชุมชนชนบท