ฉากทัศน์อนาคตระบบสุขภาพไทยใน 10 ปีข้างหน้า

Abstract

การวิจัยเชิงอนาคตครั้งนี้ มีวัตถุประสงค์เพื่อ 1) ศึกษาสถานการณ์และแนวโน้มของปัจจัยต่าง ๆ ที่ส่งผลต่อระบบสุขภาพ 2) ศึกษาฉากทัศน์ความเป็นไปได้ของระบบสุขภาพในอีก 10 ปีข้างหน้า และ 3) สังเคราะห์ข้อเสนอเชิงนโยบายด้านระบบสุขภาพที่เหมาะสมตามบริบทของประเทศไทย แบ่งเป็น 3 ระยะ ได้แก่ 1) ทบทวนวรรณกรรมอย่างเป็นระบบ สัมภาษณ์เชิงลึก และวิจัยอนาคตแบบ Ethnographic Delphi Future Research (EDFR) กลุ่มเป้าหมาย คือ ผู้เชี่ยวชาญที่เกี่ยวข้องกับนโยบายสุขภาพ จำนวน 25 คน 2) สร้างฉากทัศน์อนาคตระบบสุขภาพ ด้วยการจัดประชุมระดมสมอง จำนวน 2 ครั้ง ประกอบด้วย กลุ่มผู้บริหารจากหน่วยบริการสาธารณสุข และนักยุทธศาสตร์ด้านสุขภาพ จำนวน 48 คน และกลุ่มผู้เชี่ยวชาญทั้งในและนอกภาคสาธารณสุข จากภาครัฐและเอกชน 38 คน และ 3) จัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายด้านระบบสุขภาพจากความคิดเห็นของผู้เชี่ยวชาญ วิเคราะห์ข้อมูลเชิงคุณภาพด้วยการวิเคราะห์เชิงเนื้อหา และวิเคราะห์ข้อมูลเชิงปริมาณด้วยสถิติเชิงพรรณนา ผลการศึกษา พบว่า 1) ปัจจัยที่ส่งผลต่อระบบสุขภาพ ประกอบด้วย 2 กลุ่มปัจจัย ได้แก่ 1.1) ปัจจัยภายในบุคคล ได้แก่ เพศ อายุ สถานภาพสมรส รายได้ ระดับการศึกษา ประสบการณ์ทางด้านสุขภาพ ความเชื่อทางด้านสุขภาพ พฤติกรรมทางด้านสุขภาพ การรับรู้ทางด้านสุขภาพ ทัศนคติทางด้านสุขภาพ ความเครียด และวิตกกังวล ความรอบรู้ทางด้านสุขภาพ และ 1.2) ปัจจัยภายนอกบุคคล ได้แก่ สิ่งแวดล้อม การสนับสนุนทางสังคม กำลังคนทางด้านสุขภาพ ฐานข้อมูลสารสนเทศด้านสุขภาพ แหล่งข้อมูลข่าวสารเทคโนโลยีทางด้านสุขภาพ นวัตกรรมสุขภาพ การเข้าถึงระบบสุขภาพ การเมืองการปกครอง และเศรษฐกิจ 2) ปัจจัยความไม่แน่นอน และผลกระทบต่อระบบสุขภาพ พบว่า มี 6 มิติ 33 ปัจจัย ได้แก่ มิติทางการเมือง และกฎหมาย 6 ปัจจัย มิติทางเศรษฐกิจ 6 ปัจจัย มิติทางสังคม 6 ปัจจัย มิติทางเทคโนโลยี 4 ปัจจัย มิติทางสิ่งแวดล้อม 5 ปัจจัย และมิติด้านระบบบริการสุขภาพ 6 ปัจจัย ทั้งนี้ ปัจจัยความไม่แน่นอนสูงสุด ได้แก่ โรคระบาดใหญ่ และความผันผวนทางเศรษฐกิจ ซึ่งได้นำมาจัดทำฉากทัศน์ระบบสุขภาพของประเทศไทย 4 ฉากทัศน์ ประกอบด้วยฉากทัศน์ที่ 1 เศรษฐกิจแบบก้าวกระโดดกับการดึงรั้งของโรคระบาด ฉากทัศน์ที่ 2 วิกฤติเศรษฐกิจ วิกฤติสุขภาพ ฉากทัศน์ที่ 3 ความผันผวนทางเศรษฐกิจที่ปราศจากโรคระบาด และฉากทัศน์ที่ 4 ประเทศมั่งคั่ง ระบบสุขภาพมั่นคง ผลการจัดทำข้อเสนอเชิงนโยบายด้านระบบสุขภาพ จำแนกเป็นข้อเสนอในการจัดการปัจจัยกำหนดสุขภาพ ควรมุ่งเน้นการสร้างความรอบรู้ด้านสุขภาพ ควรมีการพัฒนาระบบการดูแลสุขภาพผู้สูงอายุ ควรให้ความสำคัญกับการพัฒนาให้เกิดเมืองสุขภาพดี และข้อเสนอในการจัดการระบบบริการสุขภาพที่สำคัญ ประกอบด้วย การบริหารงานองค์กรทั้ง Health และ Non Health การปรับรูปแบบบริการจาก Hospital Base เป็น Community Base พัฒนา 3 กองทุนให้มี Standard Requirements ที่เท่าเทียม ปฏิรูประบบ Information System ระบบ Cyber Security พัฒนา Big Data การพัฒนารูปแบบการจ้างงาน (Outsource, Skill Mix, Task Shifting) การส่งเสริม และพัฒนาเศรษฐกิจสุขภาพ