ระบบการเบิกจ่ายค่ายารายรายการภายใต้หลักประกันสุขภาพแห่งชาติ: การวิจัยและพัฒนาแบบมีส่วนร่วมจากการปฏิบัติการจริง

Abstract

โครงการวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนา และปรับปรุงการกำหนดรายการ และราคาเบิกจ่ายค่ายาในรูปแบบ fixed-fee schedule สำหรับการเบิกจ่ายค่ายารายรายการภายใต้หลักประกันสุขภาพแห่งชาติในปีงบประมาณ 2567 ตลอดไปจนถึงการจำลอง และประเมินผลกระทบ เพื่อเสนอแนวทาง และข้อเสนอแนะที่สามารถนำไปใช้ในการปรับปรุง หรือพัฒนาระบบ กระบวนการหรือแนวปฏิบัติในอนาคต การศึกษานี้ใช้แบบวิจัยและพัฒนาระบบผ่านปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วมดำเนินการวิจัย และพัฒนาระบบการเบิกจ่ายค่ายารายรายการร่วมกับสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติในระบบการเบิกจ่ายจริง โดยมีขั้นตอนการดำเนินการ 3 ขั้นตอน คือ 1) การกำหนด และปรับปรุงรายการ และราคาเบิกจ่ายค่ายาสำหรับปีงบประมาณ 2567 2) การรับฟังความคิดเห็นหน่วยบริการต่อร่างบัญชีรายการ และอัตราเบิกจ่ายค่ายากับหน่วยบริการ และ 3) การจำลอง และประเมินผลกระทบทางการเงิน ร่างบัญชีรายการ และอัตราเบิกจ่ายค่ายาสำหรับปีงบประมาณ 2567 ประกอบด้วย 3 กลุ่มผลิตภัณฑ์ ได้แก่ ผลิตภัณฑ์ยาทางการค้า (commercial products) ผลิตภัณฑ์ยาเตรียมโรงพยาบาล (hospital preparations) และผลิตภัณฑ์สมุนไพร (herbal products) จากการรับฟังความคิดเห็นกับหน่วยบริการ ผู้วิจัยได้รับการทักท้วงให้พิจารณาราคาเบิกจ่ายค่ายาจากหน่วยบริการจำนวน 27 หน่วยบริการ ผู้วิจัยได้ดำเนินการรวบรวมรายการ และพิจารณาข้อทักท้วง ปรับปรุงเป็นบัญชีรายการ และราคาเบิกจ่ายค่ายาฉบับเสนอเพื่อประกาศใช้ อย่างไรก็ตาม มีประกาศใช้เฉพาะส่วนของผลิตภัณฑ์ทางการค้าให้มีผลบังคับใช้ตั้งแต่ วันที่ 1 มีนาคม พ.ศ. 2567 ทั้งนี้ ชะลอการใช้รายการ และราคาเบิกจ่ายส่วนของยาเตรียมโรงพยาบาลและยาสมุนไพรไปก่อน เนื่องจากยังไม่สามารถจำลองผลกระทบงบประมาณได้ชัดเจน จากข้อจำกัดของข้อมูลการเบิกจ่ายปีก่อนหน้าซึ่งยังไม่มีการกำหนดมาตรฐานข้อมูลโดยเฉพาะในส่วนของหน่วยนับปริมาณ การกำหนดขนาดบรรจุ และรหัสบ่งชี้รายการยา ซึ่งจำเป็นต้องดำเนินการปรับปรุงมาตรฐานข้อมูลก่อนที่จะนำบัญชีรายการ และราคาเบิกจ่ายค่ายาที่กำหนดไปใช้ได้ การติดตามข้อมูลการเบิกจ่ายในช่วง 3 เดือนแรกหลังการประกาศใช้ (มีนาคม – พฤษภาคม พ.ศ. 2567) ในบริการผู้ป่วยนอกส่งต่อ ผู้ป่วยนอกผู้พิการ และผู้ป่วยนอกอุบัติเหตุฉุกเฉิน พบว่าในภาพรวมทุกประเภทการบริการ และประเภทหน่วยบริการมีมูลค่าการเบิกจ่ายตามบัญชีรายการ และราคาเบิกจ่ายฉบับปรับปรุงต่ำกว่ามูลค่าที่เรียกเก็บ 2.4% เทียบกับกับอัตราจ่ายตาม fee schedule 2566 ในช่วงเดือนเดียวกันมีมูลค่าการเบิกจ่ายต่ำกว่ามูลค่าที่เรียกเก็บ 4.3% จำเป็นต้องมีการติดตามประเมินอย่างต่อเนื่อง ร่วมกับมีช่องทางให้หน่วยบริการติดต่อสื่อสาร เพื่อดำเนินการปรับปรุงบัญชียารายการ และราคาเบิกจ่ายระหว่างปี การพัฒนาหลักเกณฑ์ และการปรับปรุงมาตรฐานข้อมูลเพื่อให้เกิดการเบิกจ่ายในส่วนของยาเตรียมโรงพยาบาล และยาสมุนไพร และควรมีการศึกษา และพัฒนากลไกการเบิกจ่ายค่ายารายรายการเพื่อให้สามารถเบิกจ่ายได้สำหรับร้านยาซึ่งมีความแตกต่างของโครงสร้างราคาแตกต่างจากโรงพยาบาล