บทคัดย่อ
คณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์ที่เป็นผู้แทนภาคประชาชน คือบุคคลธรรมดาทั่วไป ที่โดยพื้นฐานการศึกษาจะไม่ใช่ผู้เชี่ยวชาญโดยเฉพาะทางด้านการแพทย์และการวิจัย เป็นผู้ที่สามารถสะท้อนมุมมองของคนทั่วไปในสังคม แต่ปัญหาหนึ่งในการดำเนินงานของกรรมการจริยธรรมการวิจัย คือ ผู้แทนภาคประชาชนส่วนใหญ่เข้าร่วมประชุมโดยไม่สามารถทำหน้าที่ได้อย่างสมบูรณ์ ขาดความมั่นใจในการร่วมอภิปรายในการประชุมพิจารณาโครงการวิจัยที่เสนอเข้ามาเพื่อพิจารณาในคณะกรรมการจริยธรรม อาจส่งผลให้การปกป้องอาสาสมัครในโครงการวิจัยไม่ครบถ้วนสมบูรณ์และไม่เป็นไปตามหลักจริยธรรม โครงการพัฒนาศักยภาพสำหรับบุคคลทั่วไปในระยะที่ 2 ได้รับการออกแบบมาเพื่อสร้างความรู้ ความเข้าใจเกี่ยวกับหน้าที่หลักของกรรมการที่เป็นผู้แทนประชาชน ด้วยการฝึกอบรมและเอกสารประกอบการฝึกอบรมที่ตรงเป้าหมาย โครงการนี้มุ่งหวังที่จะเสริมสร้างบทบาทของกรรมการผู้แทนประชาชนในคณะกรรมการจริยธรรมการวิจัย ซึ่งท้ายที่สุดจะนำไปสู่การคุ้มครองผู้เข้าร่วมวิจัยให้แข็งแกร่งยิ่งขึ้น และส่งเสริมสภาพแวดล้อมการวิจัยที่มีจริยธรรมมากขึ้น ความสำเร็จของการดำเนินการในระยะนี้จะช่วยให้กรรมการที่เป็นผู้แทนประชาชนมีความเข้าใจที่ลึกซึ้งยิ่งขึ้นเกี่ยวกับการพิจารณาทางจริยธรรมในการวิจัย เพิ่มศักยภาพในการมีส่วนร่วมอย่างมีความหมายในการพิจารณาจริยธรรมการวิจัย และทำให้แน่ใจว่ากรรมการที่เป็นผู้เชี่ยวชาญรับฟังเสียงของกรรมการที่เป็นผู้แทนประชาชนมากขึ้น และพิจารณามุมมองเหล่านั้นในระหว่างกระบวนการทบทวนทางจริยธรรม การดำเนินโครงการนี้มีผู้เข้าร่วมโครงการ 54 คน เป็นกรรมการจากคณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์ทั่วประเทศ โดยไม่เข้าร่วมติดตามผลเนื่องจากติดภารกิจ 1 คน และถอนตัวในระหว่างกิจกรรมประชุมติดตามและประเมินผลในรูปแบบออนไลน์ 1 คน เนื่องจากย้ายหน่วยงาน ไม่สามารถเข้าร่วมต่อได้ กิจกรรมการดำเนินโครงการประกอบด้วย (1) ทบทวนบทบาทความรับผิดชอบของกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์ที่เป็นผู้แทนภาคประชาชน และจัดทำคู่มือสำหรับเป็นแนวทางในการปฏิบัติหน้าที่ (2) จัดทำ platform สำหรับการเรียนการสอนออนไลน์ (e-Learning) (3) อบรมเสริมทักษะและองค์ความรู้ (refresher course) onsite สำหรับผู้เข้าอบรมในระยะที่ 1 (4) อบรมและฝึกปฏิบัติจริงตามกรณีศึกษา onsite ระยะเวลา 3 วัน มีการติดตามด้วยการประชุมกลุ่มทางออนไลน์ จำนวน 5 ครั้ง โดยประเมินผลในรูปแบบออนไลน์ทดสอบ (Quiz) ภายหลังการประชุมติดตามในสัปดาห์ที่ 2-6 รวมถึงการให้คำแนะนำภายหลังการอบรมโดยผ่านไลน์กลุ่ม หรือการติดต่อทางโทรศัพท์ โดยมีอาจารย์ประจำกลุ่มให้คำแนะนำ การบรรยาย ให้แสดงความคิดเห็น และมอบหมายแต่ละกลุ่มให้นำเสนอกรณีศึกษาในแต่ละครั้ง และการทดสอบการเขียนเอกสารคำชี้แจงอาสาสมัครจากตัวอย่างโครงการวิจัยที่กำหนดให้ และให้คำแนะนำหลังจากการฝึกอบรมผ่านไลน์กลุ่มหรือการติดต่อทางโทรศัพท์, และ (5) การประเมินผลโดยแบบทดสอบในการประชุมออนไลน์ สรุปผลความพึงพอใจและประเมินผลการดำเนินงานของโครงการพัฒนาศักยภาพฯ โดยการมีส่วนร่วมในกิจกรรมที่ครอบคลุมเหล่านี้ โครงการนี้มีจุดมุ่งหมายเพื่อเสริมสร้างศักยภาพและความมั่นใจของกรรมการที่ทำหน้าที่เป็นผู้แทนประชาชน ซึ่งท้ายที่สุดแล้วจะช่วยให้มีความพร้อมที่จะมีส่วนร่วมสนับสนุนการตรวจสอบจริยธรรมได้อย่างมีประสิทธิภาพ และปกป้องสิทธิและความเป็นอยู่ที่ดีของผู้เข้าร่วมการวิจัยมากขึ้น ผลการดำเนินโครงการพบว่า ผู้รับการทดสอบ 48 คน มีค่ามัธยฐานคะแนนเกิน ร้อยละ 75 คือ 25 คะแนน และ 35 คน มีคะแนนอยู่ในระดับดี คือ ร้อยละ 80 ขึ้นไป (28 คะแนนขึ้นไป) ประมาณร้อยละ 95
ของผู้แทนภาคประชาชนทั้งหมดมีความพึงพอใจในโครงการ และจะมีการแนะนำให้กรรมการจากสถาบันอื่นเข้าร่วมหากมีการอบรมครั้งต่อไป อีกทั้งสะท้อนว่าการเข้าร่วมโครงการครั้งนี้ทำให้มีความเข้าใจบทบาทและความรับผิดชอบของตนเองดีขึ้นอย่างเห็นได้ชัด และมีความมั่นใจเพิ่มขึ้นในการเข้าร่วมอภิปรายประเด็นจริยธรรม นอกจากนี้ คู่มือ “กุญแจสำเร็จสู่การเป็นกรรมการที่เป็นผู้แทนประชาชน” (Key Highlights for Layperson” ได้รับการชื่นชมว่าเป็นแหล่งข้อมูลที่มีคุณค่าสำหรับการปฏิบัติหน้าที่ ในขณะที่การอภิปรายที่เน้นที่กรณีศึกษาเป็นกิจกรรมที่ดีที่ช่วยให้เกิดความเข้าใจและเห็นภาพได้ชัดเจนขึ้น ซึ่งถือว่าเป็นกลยุทธ์การเรียนรู้ที่มีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ผู้เข้าอบรมเน้นย้ำถึงความสำคัญของการรักษาเครือข่ายที่สร้างขึ้นระหว่างการฝึกอบรมซี่งจะทำให้สามารถแบ่งปันความรู้และสอบถามระหว่างผู้เข้าร่วมอบรมและวิทยากร แม้ว่าการฝึกอบรมจะประสบความสำเร็จ แต่ผู้เข้าร่วมแสดงความปรารถนาที่จะย่นระยะเวลาของโครงการและเพิ่มการประชุมในสถานที่จริงเพื่อเพิ่มการแลกเปลี่ยนความคิดเห็นและประสบการณ์ร่วมกัน อย่างไรก็ตาม การประเมินผลและการฝึกอบรมติดตามผลแบบออนไลน์รายเดือนไม่ควรจัดขึ้นในช่วงสุดสัปดาห์ นอกจากนี้ ควรจัดหลักสูตรทบทวนความรู้สำหรับบุคคลทั่วไปเป็นประจำทุกปี ผลการดำเนินโครงการนี้สะท้อนให้เห็นถึงความจำเป็นในการส่งเสริมศักยภาพให้แก่คณะกรรมการจริยธรรมการวิจัยในมนุษย์ที่เป็นผู้แทนภาคประชาชน ดังนั้น ผู้บริหารสถาบัน หรือผู้มีส่วนเกี่ยวข้องควรให้การสนับสนุนให้กรรมการผู้แทนภาคประชาชนได้มีโอกาสเข้าร่วมโครงการอบรม หรือการประชุมเชิงปฏิบัติการ อันจะช่วยส่งเสริมให้กรรมการที่เป็นผู้แทนภาคประชาชนสามารถทำหน้าที่ของตนได้อย่างมีประสิทธิภาพ และส่งผลให้มีการคุ้มครองและปกป้องสิทธิผู้เข้าร่วมการวิจัยที่ดีขึ้น
บทคัดย่อ
Lay members of Human Research Ethics Committees (HRECs) play a crucial role in
representing community perspectives, yet many face challenges in confidently voicing their
opinions on ethical issues, particularly during interactions with expert members. This lack of
assertiveness can compromise the ethical protections afforded to research participants,
undermining the core principles of human research ethics.
The second phase of the Capacity Development Project for laypersons is designed
to cultivate knowledge and comprehension regarding their essential duties. Through targeted
training sessions and resources, this project aims to strengthen the role of laypersons within
Ethics Committees, ultimately leading to more robust protection for human subjects in
research and fostering a more ethical research environment. The successful execution of this
phase will facilitate a deeper understanding of ethical considerations in research among lay
members, enhance their capacity to contribute meaningfully to ethical deliberations and
ensure their voices are heard and considered during the ethical review process.
The implementation of the Phase 2 Capacity Development Project for Layperson
members involved 5 4 participants, all of whom are committee members from Human
Research Ethics Committees (HRECs) nationwide. One participant did not attend the followup sessions due to prior commitments, while another withdrew from the online follow-up and
evaluation meeting as they transitioned to another organization.
The project activities included: (1) reviewing and documenting the roles and
responsibilities of lay members in human research ethics committees, along with creating a
manual for the layperson members; (2) developing an e-learning platform; (3) offering onsite
refresher training for Phase 1 Layperson project; (4) Introduction of ethical principles training
and practical training based on onsite using case studies for 3 days, followed by five online
group meetings in weeks 2-6 after the initial introductory training, with group instructors
providing advice, lecturing, expressing opinions, assigning each group to present a case study,
writing of ICF documents from the given research project examples at each follow-up meeting,
and post-training advice via group LINE or telephone contact, and (5) A final onsite meeting
for comprehensive discussions, A final evaluation via a multiple-choice examination to assess
knowledge gained.
By engaging in these comprehensive activities, the project aimed to enhance the
capacity and confidence of lay members within HRECs, ultimately equipping them to
contribute more effectively to ethical reviews and safeguarding the rights and welfare of
research participants.
Of the participants, forty-eight completed the final examination, achieving a
median score exceeding 75% (25 points). Notably, thirty-seven individuals scored above 80%
(28 points or more). The program received positive feedback, with ninety-five percent of
participants expressing satisfaction and a willingness to recommend the program to other lay
members.
Participants reported significant gains in understanding their roles and
responsibilities and an increase in confidence. The handbook, “Key Highlights for Layperson”
was noted as a valuable resource for their practice, while discussions centered around case
studies emerged as an effective learning strategy. Additionally, they emphasized the
importance of maintaining the network established during the training, which enables ongoing
knowledge sharing and inquiry among peers and mentors.
Despite the training's success, participants expressed a desire to shorten the
project duration and increase on-site meetings to enhance idea exchange and shared
experiences. However, online monthly follow-up evaluations and training should not take
place during weekends. Additionally, a refresher course for laypersons should be organized
annually.
The findings underscore the essential need to empower lay members of HRECs.
To enhance the effectiveness of lay members in protecting research participants, institutions
must prioritize training and workshop opportunities. Such initiatives will not only enable these
members to fulfill their responsibilities more effectively but will also enhance the overall
ethical standards within human research protocols, ultimately resulting in greater protection
for research participants.
