การประเมินการดำเนินการตามพระราชบัญญัติคุ้มครองผู้ประสบภัยจากรถ

Abstract

ในปี พ.ศ.2535 ประเทศไทยได้ก้าวกระโดดใหญ่อีกครั้งในการปฏิรูประบบการคลังสุขภาพกล่าวคือ การประกาศใช้ พ.ร.บ คุ้มครองผู้ประสบภัยจากรถ พ.ศ.2535 โดยมีเจตนารมย์เพื่อให้ความมั่นใจว่าประชาชนจำนวนกว่าหนึ่งล้านที่ได้รับบาดเจ็บจากการใช้รถใช้ถนน (ราว100,000 รายต้องรักษาตัวในโรงพยาบาล) จะได้รับการรักษาพยาบาล ในจำนวนคนเหล่านี้ส่วนหนึ่งต้องกลายเป็นคนพิการ (กว่า10,000 รายต่อปี) หรือ เสียชีวิต (13,000-15,000 รายต่อปี) พวกเขาและครอบครัวก็จะได้รับการชดเชย ตามกฎหมาย ธุรกิจประกันภัยรถยนต์ได้รับมอบหมายให้จัดเก็บเบี้ยประกันจากเจ้าของรถยนต์ และจ่ายค่าชดเชยให้แก่โรงพยาบาลที่รักษาผู้ประสบภัย ผู้สูญเสียสมรรถภาพ และครอบครัวที่สูญเสียญาติ บทบาทและหน้าที่นี้อยู่ภายใต้การกำกับดูแลของกรมการประกันภัย กระทรวงการพาณิชย์ การชดเชยให้ผู้ประสบภัยแต่ละกรณีจะแบ่งเป็น 2 ส่วน ส่วนแรกจะจ่ายให้โดยหลักการที่ไม่คำนึงถึงความถูกผิด และอีกส่วนหนึ่งจะจ่ายให้โดยคำนึงถึงหลักการพิสูจน์ถูกผิด นั่นคือ ผู้ประสบภัยที่พิสูจน์ได้ว่าไม่ใช่ฝ่ายที่ต้องรับผิดชอบต่ออุบัติเหตุในครั้งนั้นจึงจะมีสิทธิได้รับการชดเชยในส่วนที่สอง การจ่ายค่าชดเชยแบบแรกคิดเป็นจำนวนเงินประมาณ 1 ใน 3 ของทั้งหมด รายงานฉบับนี้เป็นอีกก้าวหนึ่งในส่วนของงานทางวิชาการซึ่งเริ่มขึ้นเมื่อปีพ.ศ. 2538 เพื่อประเมินสมรรถนะของกฎหมายนี้ ซึ่งต้องใช้วิธีการเข้าถึงหลายอย่างร่วมกันได้แก่ การทบทวนวรรณกรรม การสำรวจหาข้อมูลจากผู้ประสบภัยที่รับการรักษาในโรงพยาบาล และผู้พิการ โดยการสัมภาษณ์ทางโทรศัพท์ การวิเคราะห์ข้อมูลผู้ป่วยที่ได้จากสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) และข้อมูลการดูแลผู้บาดเจ็บ รวมถึงการสอบถาม พูดคุยกับบรรดาเจ้าหน้าที่ของโรงพยาบาลเกี่ยวกับการจ่ายค่าชดเชยค่ารักษาพยาบาลให้แก่ผู้ประสบภัย 16 ปี นับตั้งแต่กฎหมายมีผลบังคับใช้ ค่าเฉลี่ยของการจ่ายค่ารักษาพยาบาลชดเชยให้แก่โรงพยาบาลหรือผู้ประสบภัย(ที่ต้องนอนรพ.) เพิ่มขึ้นจากน้อยกว่า 10% ในปี พ.ศ.2538 เป็น 35% ในปีพ.ศ.2551 ในปีเดียวกัน 46% ของผู้พิการได้รับการชดเชยค่ารักษาพยาบาล สำหรับผู้ประสบภัยที่รับการรักษาในโรงพยาบาล อุปสรรคในการใช้สิทธิรับค่าชดเชยของผู้ประสบภัย ได้แก่ ความไม่รู้ว่าตนมีสิทธิ ความยากลำบากในการรวบรวมเอกสารเพื่อยื่นขอค่าชดเชย ความหวาดกลัวความผิดทางกฎหมายเพราะตนไม่ได้ต่อทะเบียนรถยนต์ หรือไม่ได้จ่ายค่าเบี้ยประกันภัยรถยนต์ตามกฎหมาย ในส่วนของการบริหารจัดการด้านการเงิน หลักฐานจากกรมการประกันภัย เผยให้เห็นว่าตั้งแต่กฎหมายมีผลบังคับใช้ ผลประกอบการมีกำไรสะสมถึง 10,759 ล้านบาท (ระหว่างปีพ.ศ.2540-2549) ในขณะที่สัดส่วนการจ่ายค่าชดเชยเทียบกับมูลค่าเบี้ยประกันที่เก็บได้สูงเพียง 46% ในช่วงเวลาดังกล่าว จึงเป็นหลักฐานที่ชี้อย่างชัดแจ้งว่าเงินไม่ใช่ปัญหาในการจ่ายค่าชดเชยให้แก่ผู้ประสบภัยตามเจตนารมณ์ของกฎหมาย นอกจากนี้ยังพบว่า 40%ของเบี้ยประกันภัยรถยนต์เป็นค่าใช้จ่ายด้านการบริหารจัดการ จึงทำให้เกิดคำถามเกี่ยวกับประสิทธิภาพของการดำเนินการตามเจตนารมย์ของพรบ.คุ้มครองผู้ประสบภัยจากรถ อาจบางทีในเรื่องของประสิทธิภาพการจ่ายค่าชดเชยนี้จะเป็นสัญญาณเตือนอะไรบางอย่างเมื่อเปรียบเทียบผลประกอบการกับ 1) กองทุนอุบัติภัยทางถนนของประเทศแอฟริกาใต้ซึ่งมีค่าใช้จ่ายด้านบริหารจัดการเพียง 1/3 ของค่าใช้จ่ายชนิดนี้ในฝ่ายไทย อีกทั้งสัดส่วนการจ่ายค่าชดเชยเทียบกับรายได้ของกองทุนสูงถึง 109% ในปีพ.ศ. 2546 หรือ 2) เปรียบเทียบกับสำนักงานประกันสุขภาพแห่งชาติ ซึ่งมีค่าใช้จ่ายด้านบริหารจัดการเพียง 0.6% ของรายจ่าย 129,627 ล้านบาทสำหรับการดูแลสุขภาพของประชาชน 48 ล้านคนในปีงบประมาณ 2551 จึงเป็นที่ชัดเจนว่ายังมีช่องว่างในการพัฒนากฎหมายอีกมาก ซึ่งรายงานนี้ได้เสนอทางเลือกไว้ 2 ทางดังนี้ ทางที่หนึ่งคือการปฎิรูปกฎหมายชนิดถอนรากถอนโคน โดยการยกร่างกฎหมายใหม่แทนฉบับเดิมซึ่ง คณะรัฐมนตรีของอดีตนายกรัฐมนตรีสุรยุทธ จุลานนท์ ได้ให้ความเห็นชอบ โดยเนื้อแท้แล้ว ข้อเสนอใหม่มีความคาดหวังที่จะนำแนวคิดในระบบการไม่ต้องพิสูจน์ถูกผิดมาใช้โดยมอบหมายให้กรมการขนส่งทางบกเป็นผู้ดำเนินการเก็บเบี้ยประกัน และกรมบัญชีกลางเป็นผู้ดูแลการจ่ายค่าชดเชยการรักษาพยาบาลให้แก่โรงพยาบาล และค่าสินไหมอื่นๆแก่ผู้ประสบภัยหรือครอบครัว เนื่องจากที่ผ่านมากรมบัญชีกลางมีประสบการณ์เกี่ยวกับการชดเชยค่ารักษาพยาบาลแก่สถานพยาบาลในส่วนของสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการและพนักงานรัฐวิสาหกิจ ภายใต้หลักการที่เสนอนี้คาดว่าจะทำให้ค่าดำเนินการด้านบริหารจัดการลดลงไปเหลือเพียงแค่ 6% ของค่าเบี้ยประกันเท่านั้น ซึ่งจะทำให้มีเงินเหลือมากขึ้นสำหรับจ่ายค่าชดเชยให้ครอบคลุมจำนวนผู้ประสบภัยได้มากขึ้นรวมถึงมูลค่าการชดเชยก็จะได้มากขึ้นอย่างก้าวกระโดดในแต่ละรายด้วย ทางเลือกที่สองคือ การปรับปรุงประสิทธิภาพการบริหารจัดการตาม พรบ.ฉบับปัจจุบันโดย 1)ตัดทอนค่าบริหารจัดการโดยการเปลี่ยนการเก็บเบี้ยประกันมาเป็นการเก็บภาษีน้ำมันทำนองเดียวกับของประเทศแอฟริกาใต้ และ 2) ก่อตั้งหน่วยงานที่เรียกว่า หน่วยจัดการค่าชดเชย เหมือนที่ประเทศอังกฤษ เพื่อสะสางหนี้ค่าชดเชยให้แก่สถานพยาบาลโดยผู้ประสบภัยและสถานพยาบาลไม่ต้องมีภาระด้านเอกสารยุ่งยากดังเช่นในปัจจุบัน