ความเปราะบางและปัจจัยเสี่ยงที่เกี่ยวข้อง ประสิทธิผลของโปรแกรมการออกกำลังกายด้วยเครื่องฝึกเดินไอวอร์ค (I-walk) และโปรแกรมการออกกำลังกายที่บ้านต่อความสามารถในการเคลื่อนไหวของผู้สูงอายุไทยในจังหวัดปทุมธานี (ปีที่ 2)

Abstract

ที่มาและความสำคัญ: ภาวะเปราะบางเป็นภาวะถดถอยของร่างกายที่สามารถพบได้ในผู้สูงอายุที่มีอายุมากกว่า 65 ปีขึ้นไป ส่งผลให้ผู้สูงอายุมีความเสี่ยงต่อภาวะเจ็บป่วยได้ง่าย ความสามารถในการช่วยเหลือตนเองลดลง มีความเสี่ยงต่อการหกล้ม มีปัญหาทางความจำและการรู้คิด การออกกำลังกายเป็นวิธีการหนึ่งที่จะลดความเสี่ยงต่อภาวะเปราะบางได้เป็นอย่างดี แต่เนื่องจากข้อจำกัดของสภาพร่างกายจึงเป็นข้อจำกัดในการออกกำลังกายหรือการกระตุ้นให้เกิดการเคลื่อนไหวและลดภาวะเนือยนิ่ง ทำให้ผู้สูงอายุขาดโอกาสเข้าร่วมกิจกรรมในสังคมหรือความสามารถในการเคลื่อนไหว ส่งผลให้ความสามารถในการช่วยเหลือตนเองในชีวิตประจำวันลดลง การเข้าถึงอุปกรณ์หรือโปรแกรมการออกกำลังกายที่เหมาะสมกับสภาพร่างกายของผู้สูงอายุจะช่วยให้ผู้สูงอายุสามารถดำรงชีวิตได้อย่างเป็นอิสระและลดภาวะพึ่งพาผู้อื่น ลดความเสี่ยงต่อความพิการและปัญหาทางสุขภาพที่เกิดจากโรคไม่ติดต่อและการเสียชีวิตในผู้สูงอายุ วัตถุประสงค์ในการศึกษา: เพื่อศึกษาถึงประสิทธิผลของการออกกำลังกายด้วยเครื่องฝึกเดินไอวอร์คและการออกกำลังกายที่บ้านต่อความสามารถในการเคลื่อนไหวสมรรถภาพทางกาย ความจำและการรู้คิด ภาวะซึมเศร้า และภาวะโภชนาการภายหลังจากออกกำลังกาย 12 สัปดาห์ของผู้สูงอายุที่มีความเสี่ยงต่อภาวะเปราะบาง วิธีการศึกษา: อาสาสมัครที่เป็นผู้สูงอายุไทยที่มีอายุตั้งแต่ 65 ปีขึ้นไป มีแรงบีบมือต่ำและมีความเสี่ยงต่อภาวะเปราะบาง จำนวน 53 คน ถูกสุ่มออกเป็น 3 กลุ่ม กลุ่มควบคุม (n=18) กลุ่มออกกำลังกายด้วยเครื่องฝึกเดินไอวอร์ค (n=17) และกลุ่มออกกำลังกายที่บ้าน (n=18) โดยกลุ่มออกกำลังกายจะออกกำลังกายเป็นเวลา 60 นาที/วัน 3 วัน/สัปดาห์ เป็นเวลา 12 สัปดาห์ ข้อมูลเกี่ยวกับความสามารถในการเคลื่อนไหว สมรรถภาพทางกาย ความจำและการรู้คิด สัดส่วนร่างกาย ความแข็งแรงของกล้ามเนื้อหายใจ ภาวะซึมเศร้าและภาวะโภชนาการจะถูกประเมินก่อนและภายหลังออกกำลังกาย ข้อมูลที่ได้จะถูกนำมาวิเคราะห์ด้วยสถิติ สถิติ twoways mixed model (3x2) และ post-hoc analysis ด้วย Bonferroni test เพื่อวิเคราะห์ความแตกต่างก่อนและหลังการออกกำลังกาย รวมถึงศึกษาความแตกต่างระหว่างกลุ่มศึกษา โดยกำหนดนัยสำคัญทางสถิติไว้ที่ 0.05 ผลการศึกษา: ภายหลังการออกกำลังกาย 12 สัปดาห์ พบว่า กลุ่มออกกำลังกายด้วยเครื่องฝึกเดินไอวอร์ค มีความทนทานของหัวใจและหลอดเลือดและการเดินทรงตัวดีกว่ากลุ่มควบคุม (p < 0.05, p < 0.05 ตามลำดับ) ความสามารถในการเดินทรงตัวร่วมกับการคำนวณดีขึ้นหลังจากการฝึกเฉพาะในกลุ่มออกกำลังกายด้วยเครื่องฝึกเดินไอวอร์ค (p < 0.05) ความสามารถในการเดินทรงตัวร่วมกับการนึกชื่อดีขึ้นหลังจากการฝึกในกลุ่มออกกำลังกายด้วยเครื่องฝึกเดินไอวอร์คและกลุ่มออกกำลังกายที่บ้าน (p < 0.05, p < 0.01 ตามลำดับ) หลังออกกำลังกายกลุ่มควบคุมมีความเร็วในการเดินที่เพิ่มขึ้น (p < 0.01) และมีแรงบีบมือมากขึ้น (p < 0.01) อีกทั้งยังพบว่ากลุ่มควบคุมมีความเร็วในการเดินมากกว่ากลุ่มออกกำลังกายที่บ้าน (p < 0.05) อีกทั้งยังพบว่ากลุ่มออกกำลังกายด้วยเครื่องฝึกเดินไอวอร์คสามารถเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อหายใจเข้า (p< 0.01) และกล้ามเนื้องอและสะโพกมีความแข็งแรงลดลง (p < 0.05) ในขณะที่กลุ่มออกกำลังกายที่บ้านสามารถเพิ่มความแข็งแรงให้แก่กล้ามเนื้อขาทั้งกล้ามเนื้อเหยียดเข่าและเหยียดสะโพก ( p < 0.01) และกล้ามเนื้องอและสะโพก (p < 0.05) นอกจากนี้ยังพบว่าความจำและการรู้คิดดีขึ้นภายหลังจากการออกกำลังกายในทั้ง 3 กลุ่ม (p < 0.001, p < 0.001, p < 0.001; ตามลำดับ) สรุปผลการศึกษา: การออกกำลังกายด้วยเครื่องฝึกเดินไอวอร์คและการออกกำลังกายที่บ้านสามารถเพิ่มการทรงตัวขณะที่มีการประมวลความคิดและสามารถเพิ่มความจำและการรู้คิดได้ นอกจากนี้การออกกำลังกายด้วยเครื่องฝึกเดินไอวอร์คสามารถเพิ่มความแข็งแรงของกล้ามเนื้อหายใจเข้า ในขณะที่การออกกำลังกายที่บ้านสามารถเพิ่มความแข็งแรงให้แก่กล้ามเนื้องอและเหยียดขาในผู้สูงอายุที่มีความเสี่ยงต่อภาวะเปราะบาง