การติดตามและประเมินผลการใช้ยาบัญชี จ (2) ในบัญชียาหลักแห่งชาติ : กรณีศึกษาของยา Sofosbuvir/Velpatasvir สำหรับรักษาโรคไวรัสตับอักเสบซีเรื้อรัง และยา Rituximab สำหรับรักษาโรคมะเร็งชนิด diffuse large B-cell lymphoma (DLBCL)

Abstract

ที่มา ยาจำเป็นในบัญชี จ(2) ของบัญชียาหลักแห่งชาติเป็นยาที่มีราคาแพง ระบบประกันสุขภาพภาครัฐทั้ง 3 ระบบหลัก มีแนวทางการบริหารจัดการเกี่ยวกับยาที่แตกต่างกัน ตั้งแต่การกำหนดกรอบสิทธิประโยชน์ด้านยา การจัดยาและการกระจายยาสู่หน่วยบริการ และการควบคุมและส่งเสริมการใช้ยาสมเหตุผลนั้น ได้ส่งผลต่อการเข้าถึงยาและค่าใช้จ่ายด้านยา จำเป็นต้องมีการพัฒนางานติดตามและประเมินผลการใช้ยา (monitoring and evaluation) การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาการพัฒนางานด้านระบบติดตามและประเมินผล บัญชียาหลักแห่งชาติ กรณีบัญชี จ(2) ในระดับประเทศ โดยใช้กรณีศึกษายา Sofosbuvir/Velpatasvir ซึ่งเป็นยาที่มีปริมาณการใช้สูงมาก และยา Rituximab ซึ่งมีผลกระทบงบประมาณสูง ระเบียบวิธีวิจัย การวิจัยแบบผสมวิธี (mixed methods) ประกอบด้วยการศึกษาเชิงปริมาณ (quantitative study) โดยเก็บข้อมูลปริมาณและมูลค่าของการสั่งใช้ยา รวมถึงการประเมินและรายงานผลลัพธ์ทางคลินิกในผู้ป่วยที่ได้รับยา Sofosbuvir/Velpatasvir และยา Rituximab ในโรงพยาบาลระดับตติยภูมิ ในสังกัดสำนักงานปลัดกระทรวง กระทรวงสาธารณสุข และโรงพยาบาลโรงเรียนแพทย์ แบบภาคตัดขวาง (cross-sectional study) ในปีงบประมาณ 2564 (1 ต.ค. 2563 ถึง 30 ก.ย. 2564) และการศึกษาเชิงคุณภาพ (qualitative study) โดยการสัมภาษณ์เชิงลึก (in-depth interview) กลุ่มตัวอย่างบุคลากรทางการแพทย์ที่เกี่ยวข้อง เพื่อศึกษาการสั่งใช้ยา Sofosbuvir/Velpatasvir และยา Rituximab และกลุ่มตัวอย่างผู้ป่วย/หรือญาติ เพื่อศึกษาการได้รับยาของผู้ป่วย ผลการศึกษา ภาพรวมพบว่าการสั่งใช้ยา Sofosbuvir/Velpatasvir ตามเกณฑ์การใช้ยาที่กำหนดในบัญชี จ(2) คิดเป็นประมาณร้อยละ 55 ในขณะที่การสั่งใช้ยา Rituximab ตามเกณฑ์คิดเป็นประมาณร้อยละ 84 มูลค่ายา Sofosbuvir/Velpatasvir ต่อผู้ป่วย 1 ราย มีค่าเฉลี่ยอยู่ระหว่าง 20,217.03 – 27,945.90 บาท และมูลค่ายาต่อครั้ง มีค่าเฉลี่ยอยู่ระหว่าง 9,048.18 – 12,917.22 บาท ในขณะที่มูลค่ายา Rituximab ต่อผู้ป่วย 1 ราย มีค่าเฉลี่ยอยู่ระหว่าง 67,468.80 – 121,050.22 บาท และมูลค่ายาต่อครั้งมีค่าเฉลี่ยอยู่ระหว่าง 13,015.05 – 25,156.09 บาท สรุป งานติดตามและประมินผลสำหรับการใช้ยาบัญชี จ(2) ในบัญชียาหลักแห่งชาติ ในส่วนของการประเมินการสั่งใช้ยาตามเกณฑ์การใช้ยาที่กำหนดในบัญชี จ(2) การประเมินความสม่ำเสมอในการได้รับยาของผู้ป่วยตามแผนการรักษา การประเมินความครบถ้วนของการติดตามผลการรักษาภายหลังจากที่ผู้ป่วยได้รับยา รวมถึงมูลค่าการใช้ยา สามารถคำนวณได้จากข้อมูลที่มีอยู่ในฐานข้อมูลของโรงพยาบาล อย่างไรก็ตามควรมีการพัฒนาความเชื่อมโยงของฐานข้อมูลโรงพยาบาลและกองทุน เพื่อให้สามารถวิเคราะห์ข้อมูลการเข้าถึงยาได้อย่างมีประสิทธิภาพต่อไป