การทบทวนวรรณกรรมแบบเร่งกระบวนการเพื่อสนับสนุนการพัฒนาชุดสิทธิประโยชน์ภายใต้ระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ: กรณีศึกษาของการตรวจคัดกรองและวินิจฉัยผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบซีด้วย HCV duo test, การเพิ่มสิทธิประโยชน์ให้แถบตรวจน้ำตาลสำหรับการตรวจระดับน้ำตาลในเลือดด้วยตนเองในผู้เป็นเบาหวานชนิดที่ 2, และการใช้เครื่องตรวจวัดออกซิเจนในเลือดที่บ้านสำหรับผู้ป่วยโรคหัวใจพิการแต่กำเนิด

Abstract

โครงการพัฒนาชุดสิทธิประโยชน์ในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (universal coverage benefit package: UCBP) เป็นกลไกสำคัญที่ช่วยให้ประชาชนสามารถเข้าถึงบริการสุขภาพที่จำเป็นได้อย่างครอบคลุมและเท่าเทียม โดยมีสำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) และมูลนิธิเพื่อการประเมินเทคโนโลยีและนโยบายด้านสุขภาพ (HITAP) ดำเนินงานร่วมกันตลอดกระบวนการ ตั้งแต่การเสนอหัวข้อ การจัดลำดับความสำคัญ การศึกษาวิจัย ไปจนถึงการพัฒนานโยบายด้านสุขภาพ โดยยึดหลักความเป็นระบบ ความโปร่งใส การมีส่วนร่วมจากทุกภาคส่วน และการใช้ข้อมูลเชิงประจักษ์ในการตัดสินใจ งานวิจัยฉบับนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อทบทวนวรรณกรรมแบบเร่งกระบวนการ (rapid review) เพื่อสนับสนุนการพิจารณาการเพิ่มหรือปรับปรุงชุดสิทธิประโยชน์ภายใต้ระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ โดยเน้นการวิเคราะห์ข้อมูลทางคลินิกที่เกี่ยวข้องกับประสิทธิผลและความปลอดภัย และการประมาณการงบประมาณของการนำเทคโนโลยีมาใช้ในระบบสุขภาพ ทั้งนี้หัวข้อวิจัยทั้ง 3 เรื่องในรายงานฉบับนี้เป็นหัวข้อที่ได้รับการเสนอเข้าสู่กระบวนการ UCBP ปี พ.ศ. 2568 ได้แก่ เรื่องที่ 1 การตรวจคัดกรองและวินิจฉัยไวรัสตับอักเสบซีด้วย Hepatitis C virus (HCV) duo test เรื่องที่ 2 การเพิ่มสิทธิประโยชน์ให้แถบตรวจน้ำตาลในเลือดสำหรับผู้ป่วยเบาหวานชนิดที่ 2 (type 2 diabetes mellitus: T2DM) และเรื่องที่ 3 การใช้เครื่องวัดออกซิเจนในเลือด (pulse oximeter: PO) ที่บ้านสำหรับผู้ป่วยโรคหัวใจพิการแต่กำเนิดชนิดเขียว (Cyanotic Congenital Heart Disease: CCHD) ผลการทบทวนวรรณกรรมแบบเร่งกระบวนการของ HCV duo test (เรื่องที่ 1) ผลการศึกษาพบว่าเป็นเครื่องมือคัดกรองที่มีความแม่นยำสูง สามารถตรวจหาได้ทั้งแอนติบอดีและแอนติเจนต่อเชื้อไวรัสตับอักเสบซีในคราวเดียว ส่งผลให้ลดปัญหาผู้รับการตรวจไม่กลับมาตรวจยืนยันตามแนวทางการคัดกรองปัจจุบัน แม้ว่าการนำ HCV duo test แบบ one-stop test มาใช้จะก่อให้เกิดค่าใช้จ่ายด้านงบประมาณสูงขึ้นเมื่อเทียบกับแนวทางการคัดกรองที่ใช้อยู่ในปัจจุบัน แต่สามารถเพิ่มโอกาสในการวินิจฉัยผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบซีเรื้อรังและนำผู้ป่วยเข้าสู่กระบวนการรักษาได้อย่างเหมาะสม ซึ่งจะช่วยลดค่าใช้จ่ายด้านสาธารณสุขในระยะยาว โดยเฉพาะในกลุ่มประชากรที่มีความชุกของการติดเชื้อไวรัสตับอักเสบซีสูง ส่วนการเพิ่มสิทธิประโยชน์ให้แถบตรวจน้ำตาลในเลือดสำหรับผู้ป่วย T2DM ที่ไม่สามารถควบคุมระดับน้ำตาลได้ หรือมี HbA1c มากกว่าหรือเท่ากับร้อยละ 7.5 (เรื่องที่ 2) ผลการศึกษา พบว่า การตรวจน้ำตาลด้วยตนเอง (self-monitoring of blood glucose: SMBG) อย่างสม่ำเสมออย่างมีแบบแผน สามารถลดระดับ HbA1c ได้อย่างมีนัยสำคัญ โดยเฉพาะเมื่อนำไปใช้ควบคู่กับการปรับเปลี่ยนพฤติกรรม ทั้งยังส่งผลดีต่อการลดภาระค่าใช้จ่ายของระบบสุขภาพในระยะยาวด้วย สำหรับการใช้เครื่อง PO ที่บ้านสำหรับผู้ป่วย CCHD (เรื่องที่ 3) ผลการศึกษา พบว่าแม้การใช้เครื่อง PO แบบพกพาจะมีบทบาทสำคัญในการดูแลผู้ป่วย CCHD โดยเฉพาะในช่วงการระบาดของโควิด-19 ซึ่งมีข้อจำกัดในการเข้าถึงการรักษา แต่จากการทบทวนวรรณกรรมและสอบถามผู้เชี่ยวชาญ ยังพบข้อจำกัดด้านความแม่นยำของอุปกรณ์ และขาดแนวทางการใช้งานที่ชัดเจน อีกทั้งพบปัญหาการหลุดออกจากระบบการติดตามและดูแลรักษาอย่างต่อเนื่องของผู้ป่วย CCHD จึงมีข้อเสนอให้พัฒนาระบบการดูแลผู้ป่วยกลุ่มนี้แบบบูรณาการ แทนการแจกจ่ายอุปกรณ์ให้กับผู้ป่วยโดยตรง ผลการศึกษาทั้งสามเรื่องนี้ถูกนำไปใช้ประกอบการตัดสินใจเชิงนโยบายของ สปสช. โดยพิจารณาร่วมกับข้อมูลด้านประสิทธิผล ความปลอดภัย ประมาณการงบประมาณ และความเหมาะสมกับบริบทของระบบสุขภาพไทย เพื่อให้การเพิ่มหรือปรับปรุงชุดสิทธิประโยชน์ในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติเกิดประโยชน์สูงสุดแก่ประชาชน