ผลของความหลากหลายทางพันธุกรรมและปัจจัยทางคลินิกต่อความเสี่ยงในการเกิดปฏิกิริยาทางผิวหนังชนิดรุนแรงของยา phenytoin ในประชากรที่อาศัยอยู่ในภาคใต้ของประเทศไทย

Abstract

ยา phenytoin เป็นยากันชักที่มีการใช้กันมานาน และยังคงมีการใช้ในปริมาณที่ค่อนข้างมากในปัจจุบัน โดยข้อมูลจากโรงพยาบาลสงขลานครินทร์ พบว่าในปี พ.ศ. 2562 มีปริมาณการสั่งใช้ phenytoin ทุกรูปแบบในผู้ป่วยนอก 1,970 ใบสั่ง และผู้ป่วยใน 2,583 ใบสั่ง ในแง่ของความปลอดภัยจากการใช้ยา phenytoin มีรายงานจากศูนย์เฝ้าระวังความปลอดภัยด้านผลิตภัณฑ์สุขภาพ สำนักงานคณะกรรมการอาหารและยาในปี พ.ศ. 2560 ว่าผู้ป่วยเกิด Stevens Johnson Syndrome (SJS) และ Toxic Epidermal Necrolysis (TEN) ซึ่งจัดว่าเป็นปฏิกิริยาทางผิวหนังชนิดรุนแรง (severe cutaneous adverse reactions ; SCARs) จากยา phenytoin จำนวน 1,314 ราย และ 124 ราย ตามลำดับ มีข้อมูลจากหลายการศึกษาในหลายกลุ่มประชากร ที่พบว่าความหลากหลายทางพันธุกรรมของยีน Human Leukocyte Antigen (HLA) หลากหลายชนิดอาจส่งผลต่อการเกิด SCARs แต่กลับไม่มีลักษณะพันธุกรรมใดที่สามารถใช้พยากรณ์ป้องกันได้อย่างมีประสิทธิภาพจริงในประชากรไทย นอกจากนี้ด้วยลักษณะจำเพาะที่พื้นที่ภาคใต้ของประเทศไทยอยู่ติดกับประเทศมาเลเซีย ทำให้มีลักษณะจำเพาะทางชาติพันธุ์และลักษณะทางพันธุกรรมของประชากรแตกต่างจากประชากรส่วนอื่นของประเทศ นอกจากนี้แล้วการใช้สิ่งบ่งชี้ทางพันธุกรรมเพื่อทำนายการแพ้ยามักพบข้อจำกัดด้านความแม่นยำในการทำนาย ซึ่งเป็นอุปสรรคต่อการนำสิ่งบ่งชี้ดังกล่าวไปใช้ประโยชน์จริงในทางคลินิก โครงการวิจัยนี้ ผู้วิจัยมีสมมติฐานว่า หากการพิจารณาปัจจัยทางคลินิกเข้าพิจารณาร่วมกับปัจจัยทางพันธุกรรม จะสามารถช่วยให้พยากรณ์การแพ้ยาได้อย่างแม่นยำมากยิ่งขึ้น การศึกษานี้จึงออกแบบ 2 โครงการย่อยโดยโครงการขั้นตอนแรกทำการวิเคราะห์ข้อมูลหลากหลายมิติจากฐานข้อมูลขนาดใหญ่ของโรงพยาบาลสงขลานครินทร์ และทำการสร้าง predictive modelling ควบคู่ไปกับการทำจำลองสถานการณ์ (simulation) ด้วยเทคนิคด้านปัญญาประดิษฐ์ (machine learning) ก็จะนำไปสู่ความสามารถในการคาดการณ์ความเสี่ยงต่อการเกิดอาการแพ้ยา ในโครงการขั้นตอนที่ 2 จะนำผลที่ได้มาศึกษาเชื่อมโยงกับความสัมพันธ์กับลักษณะทางพันธุกรรมในลักษณะ case-control association study เพื่อใช้ลักษณะทางคลินิกร่วมกับลักษณะพันธุกรรมมาสร้างแบบจำลองการพยากรณ์การแพ้ยาในประชากรภาคใต้ของไทย การศึกษานี้คาดหวังว่าจะสร้างผลกระทบเชิงบวกต่อผู้รับบริการและหน่วยงานด้านการบริการด้านสุขภาพต่อไป