การวิเคราะห์วิธีการจ่ายเงินภายใต้โครงการการดูแลอาการเจ็บป่วยเล็กน้อยที่ร้านยา

Abstract

การวิเคราะห์วิธีการจ่ายเงินภายใต้โครงการการดูแลอาการเจ็บป่วยเล็กน้อยที่ร้านยามีวัตุประสงค์เพื่อวิเคราะห์วิธีการจ่ายเงินของโครงการการดูแลอาการเจ็บป่วยเล็กน้อยที่ร้านยา รูปแบบการวิจัยเชิงพรรณนา (descriptive study) ใช้ข้อมูลจาก 2 แหล่ง ได้แก่ สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) และ A-MED care platform และข้อมูลราคายาจาก 3 แหล่ง ได้แก่ รายการบริการและอัตราการจ่ายแบบ fee schedule ของสปสช., ราคากลางยาจากศูนย์ข้อมูลข่าวสารด้านเวชภัณฑ์ กระทรวงสาธารณสุข และร้านยาเดี่ยวและร้านยาเครือข่ายจำนวน 18 ร้าน มาคำนวณต้นทุนยาต่อครั้ง โดยข้อมูลที่ใช้ในการวิเคราะห์เป็น 3 ช่วง คือ ปี พ.ศ. 2565 ระยะเวลา 2 เดือน, ปี พ.ศ. 2566 ระยะเวลา 12 เดือน และปี พ.ศ. 2567 ระยะเวลา 6 เดือน ผลการศึกษาพบว่า ข้อมูลทั่วไปของผู้รับบริการในโครงการ Common Illness (CI) มีแนวโน้มเพิ่มขึ้นต่อเนื่องทุกปี ผู้รับบริการส่วนใหญ่เป็นเพศหญิง กลุ่มอาการที่พบมากสุด ได้แก่ ไข้/ไอ/เจ็บคอ, ปวดกล้ามเนื้อ และผื่นผิวหนัง เมื่อพิจารณาการใช้บริการตามช่วงอายุพบว่า กลุ่มอายุ 45-64 ปี เป็นกลุ่มที่มีการใช้บริการมากที่สุดทั้งในแง่จำนวนคนและจำนวนครั้ง และผู้ป่วยที่มี 1 กลุ่มอาการ เป็นกลุ่มที่มีจำนวนผู้ใช้บริการมากที่สุดทุกปี แต่มีค่าเฉลี่ยการใช้บริการต่อคนต่อปีต่ำสุด ในขณะที่ผู้ป่วยที่มี 4 กลุ่มอาการขึ้นไป เป็นกลุ่มที่มีค่าเฉลี่ยการใช้บริการต่อคนต่อปีสูงที่สุด สำหรับค่ารักษาพยาบาลในการศึกษานี้คิดเฉพาะค่ายาพบว่า กลุ่มอาการที่มีค่ายาเฉลี่ยต่อครั้งสูงสุดในปี พ.ศ. 2566-2567 คือ อาการท้องผูก/ริดสีดวง (49.69-60.25 บาท), กลุ่มอาการปวดท้อง (51.22-59.10 บาท) และกลุ่มอาการท้องร่วง (48.47-49.18 บาท) โดยกลุ่มอาการที่มีค่ายาเฉลี่ยต่อครั้งต่ำสุดในปี พ.ศ. 2566-2567 คือ กลุ่มอาการเวียนศีรษะ (25.74 บาท), กลุ่มอาการปวดหัว (32.37 บาท) และกลุ่มอาการผื่นผิวหนัง (33.46 บาท ในปี พ.ศ. 2566) และกลุ่มอาการปวดประจำเดือน (18.84 บาท ในปี พ.ศ. 2567) กลุ่มอาการที่มีค่ายาเฉลี่ยรายคนสูงสุดในปี พ.ศ. 2566-2567 คือ กลุ่มอาการท้องผูก/ริดสีดวง (63.08-82.40 บาท), กลุ่มอาการปวดท้อง (67.15-72.91 บาท) และกลุ่มอาการแผล (64.68-70.37 บาท) โดยกลุ่มอาการที่มีค่ายาเฉลี่ยรายคนต่ำสุดในปี พ.ศ. 2566-2567 คือ กลุ่มอาการปวดประจำเดือน (21.11-22.53 บาท), กลุ่มอาการเวียนศีรษะ (32.18-32.51 บาท) และกลุ่มอาการปวดหัว (37.18-41.82 บาท) ข้อมูลดังกล่าวแสดงให้เห็นว่ากลุ่มอาการที่เกี่ยวกับระบบทางเดินอาหาร เช่น กลุ่มอาการท้องผูก/ริดสีดวง กลุ่มอาการปวดท้อง หรือกลุ่มอาการท้องร่วงมีแนวโน้มการใช้ยา (จำนวนรายการยา) และมีค่ายาสูงกว่ากลุ่มอื่น ส่วนกลุ่มอาการทั่วไป เช่น อาการปวดประจำเดือน, อาการเวียนศีรษะ หรือกลุ่มอาการปวดหัวมีแนวโน้มของค่ารักษาที่น้อยกว่ากลุ่มอื่น ๆ สรุปว่าการให้บริการเจ็บป่วยเล็กน้อยในร้านยาช่วยเพิ่มโอกาสในการเข้าถึงบริการให้กับประชาชน อย่างไรก็ตาม การชดเชยค่าบริการในแบบอัตราเดียว (flat rate) ในอัตรา 180 บาทต่อครั้ง อาจไม่สะท้อนถึงต้นทุนที่แท้จริงของแต่ละกลุ่มอาการและการใช้บริการต่อคน ดังนั้น ในอนาคตอาจปรับอัตราค่าชดเชยที่พิจารณาตามจำนวนกลุ่มอาการที่ผู้ป่วยแต่ละรายเป็นทั้งปี หรือปรับตามตัวแปรที่สะท้อนถึงค่าใช้จ่าย ได้แก่ อายุ เพศ โรคร่วม ซึ่งทั้งหมดนี้ต้องอาศัยการออกแบบเก็บข้อมูลที่ต่อเนื่องและจำเป็นในการนำมาใช้ต่อไป