การพัฒนาและติดตามประเมินผลระบบบริการสุขภาพปฐมภูมิในประเทศไทย

Abstract

การศึกษานี้เป็นการศึกษาที่มุ่งเน้นพัฒนากลไกการกำกับประเมินผล และชุดตัวชี้วัดในด้านผลลัพธ์งานของระบบบริการปฐมภูมิที่วัดผลและเปรียบเทียบกันได้ระหว่างหน่วยบริการในพื้นที่ต่างๆ มากกว่าตัวชี้วัดที่กระบวนการบริการ เพื่อให้เกิดความยืดหยุ่นในกระบวนการดำเนินงานที่แตกต่างกันได้ตามสภาพพื้นที่ แต่หากไม่สามารถวัดที่ผลลัพธ์งานได้ ก็ใช้ตัวชี้วัดของคุณภาพกระบวนการดำเนินงานแทน ชุดตัวชี้วัดที่พัฒนามุ่งเน้นไปที่ผลลัพธ์ของระบบบริการปฐมภูมิที่สัมพันธ์กับความสามารถของระบบในด้านความเสมอภาค คุณภาพ ความมีประสิทธิภาพ และการตอบสนองต่อปัญหาและความต้องการของประชาชน ตลอดจนการมีส่วนร่วมของประชาชน และการพึ่งตนเองของประชาชน การพัฒนาตัวชี้วัด และระบบติดตาม ประเมินผล ในการศึกษานี้ จะเป็นการศึกษาที่ใช้หลักการทฤษฎี ประกอบกับตัวอย่างการดำเนินงานจริงในพื้นที่ รวมทั้งใช้เป็นเงื่อนไขในการสร้างเครือข่ายการพัฒนาและกลไกการกำกับ ประเมินผลหน่วยบริการสุขภาพปฐมภูมิไปพร้อมกัน การศึกษานี้ใช้กระบวนการทบทวนเอกสาร เกี่ยวกับระบบบริการปฐมภูมิ และตัวชี้วัดที่เกี่ยวข้องร่วมกับการประชุมผู้เชี่ยวชาญ เพื่อค้นหาชุดตัวชี้วัดที่เหมาะสม และมีการศึกษาระบบข้อมูลและกระบวนการเก็บข้อมูลของหน่วยบริการในพื้นที่ศึกษา เพื่อพิจารณาถึงสถานการณ์ข้อมูลจริง และความเป็นไปได้ในการเก็บข้อมูลตามตัวชี้วัดนั้นๆ แล้วนำมาคัดกรองหาตัวชี้วัด และตัววัดที่เหมาะสม และ นำไปทดลองเก็บข้อมูลในหน่วยบริการปฐมภูมิในพื้นที่ที่มีบริบทแตกต่างกันทั้งที่เป็นลักษณะเมืองชนบท ในส่วนภูมิภาค 18 อำเภอ (44 หน่วย) และเขตกรุงเทพฯ 6 เขต วิเคราะห์ผลเปรียบเทียบระหว่างพื้นที่ เพื่อนำมาประกอบการพิจารณาคัดเลือกชุดตัวชี้วัด และกระบวนการติดตามที่เหมาะสม เพื่อพัฒนาเป็นข้อเสนอต่อไป จากผลการศึกษา พบว่า ในประเทศต่างๆ ทางตะวันตกส่วนใหญ่เน้นการประเมินระบบบริการสุขภาพ ในภาพรวมทั้งระบบที่รวมบริการทุกระดับ ส่วนตัวชี้วัดที่ประเมินหน่วยบริการปฐมภูมิจะเน้นที่การประเมินผลบริการทางคลินิก เน้นด้านการรักษาพยาบาลเป็นหลัก ไม่มีผลลัพธ์บริการทางด้านการ ส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค เนื่องจากบริบทของหน่วยบริการปฐมภูมิในต่างประเทศให้บริการทางด้านการรักษาพยาบาลเป็นหลัก และมีบางประเทศเช่น สหราชอาณาจักรที่มีการประเมินในด้านคุณภาพของกระบวนการของหน่วยบริการปฐมภูมิ แต่ไม่ได้ประเมินที่ผลลัพธ์บริการด้านการส่งเสริม ป้องกัน ฉะนั้นในการศึกษานี้จึงต้องพัฒนาชุดตัวชี้วัด จากการแปลแนวคิด หลักการของระบบบริการปฐมภูมิที่ดี และคัดเลือกงานที่ประเมินจากบริบทที่เหมาะสมกับประเทศไทย