บทคัดย่อ
การศึกษาอนาคตระบบสุขภาพช่องปากไทยศึกษาโดยใช้เทคนิคการศึกษาภาพอนาคต forsight study นักวิจัยซึ่งประกอบด้วยทันตบุคลากร และนักวิจัยระบบจากหลายภาคส่วน ได้ร่วมกันเก็บข้อมูลปฐมภูมิ สืบค้นและสอบถามข้อมูลทุตยภูมิจากประชาชนและผู้เกี่ยวข้อง เพื่อเตรียมข้อมูลเป็นเอกสารประกอบการประชุม “การมองอนาคตระบบสุขภาพช่องปากของคนไทยในอีก 10 ปีข้างหน้า ประเด็นสำคัญ (key issues) เกี่ยวกับระบบได้แก่ 1) การพึ่งตนเองในการดูแลทันตสุขภาพของประชาชน 2)การสนับสนุนโครงสร้างระบบริการสุขภาพช่องปาก 3) การเข้าถึงบริการสุขภาพช่องปากที่มีคุณภาพและการมีส่วนร่วมจากภาคประชาชน 4) การจัดการองค์ความรู้และทางเลือกของเทคโนโลยีทางทันตกรรม 5) การพัฒนาทันตบุคลากรในกระบวนทัศน์ใหม่และบทบาทของกลุ่มวิชาชีพอื่น ผลที่ได้จากการศึกษาพบว่าระบบสุขภาพช่องปากที่มีอยู่ในปัจจุบันไม่สอดคล้องกับสภาพบริบทวัฒนธรรมไทย สร้างภาวะพึ่งพิงทันตบุคลากรให้กับประชาชน แทนที่จะให้ประชาชนมีส่วนร่วมในพัฒนาระบบ ไม่มีความเสมอภาค ไม่มีการประเมินความเหมาะสมทางเทคโนโลยีทันตกรรมเพื่อให้ระบบมีประสิทธิภาพทำให้ไม่สามารถควบคุมค่าใช้จ่ายของระบบได้ ไม่มีความหลากหลายเเละต่อเนื่องพอที่จะสร้างทางเลือกในการรับบริการที่มีคุณภาพให้เเก่ประชาชน ทำให้ความครอบคลุมของการบริการต่ำทั้งในภาครัฐเเละเอกชน และระบบสุขภาพช่องปากสมัยใหม่ที่ถูกต้องตามกฎหมายที่มีระบบเดียว ไม่สามารถควบคุมสภาวะโรคในช่องปากและฟันของประชาชนไทยได้ จากการประชุมเชิงปฏิบัติการและการระดมสมองผู้เชี่ยวชาญ ได้กำหนดกรอบคิดในการวางเป้าหมายยุทธศาสตร์ระบบสุขภาพช่องปากในอนาคต ดังนี้ “ประชาชนสามารถเข้าถึงบริการระบบสุขภาพช่องปากได้อย่างเท่าเทียมกันและมีความสามารถในการพึ่งพิงตนเองของประชาชนด้านสุขภาพช่องปาก ในระยะเวลา 10 ปีข้างหน้า” หากได้พิจารณาอย่างถี่ถ้วนแล้วจะเห็นว่า ความหมายของสุขภาพช่องปากที่กำหนดในเป้าหมาย (oral health) ตามกรอบความหมายของสุขภาพ จะต้องครอบคลุมถึงภาวะของการปราศจากโรคในช่องปากหรือสภาวะที่มีผลบั่นทอนหรือจำกัดการทำหน้าที่ตามปกติของอวัยวะในช่องปากของปัจเจกบุคคล การทำหน้าที่ทางสังคม ด้านจิตใจ และด้านเศรษฐกิจ และการสร้างสมดุลให้เกิดขึ้นระหว่างการใช้ภูมิปัญญาไทยประสานเข้ากับภูมิปัญญาสากล แผนยุทธศาสตร์ที่ได้วางตามกรอบดังข้างต้น แบ่งเป็น 6 แผนหลัก ได้แก่ 1) ด้านการพัฒนานโยบายสาธารณะ การเงิน การคลังด้านสุขภาพและกฎหมาย 2) ปรับเปลี่ยนกระบวนทัศน์ของระบบบริการสุขภาพช่องปาก 3) ด้านการศึกษาวิชาชีพทันตแพทย์เพื่อสนองตอบต่อจุดหมายระยะยาวทันตสุขภาพที่ดีทุกช่วงอายุขัยของประชากรไทย 4) การสร้างรูปแบบบริการงานพื้นฐานที่หลากหลาย สอดคล้องกับความจำเป็นของชุมชนและพื้นที่ 5) การส่งเสริมการพึ่งตนเองของภาคประชาชน โดยเพิ่ม dental literacy 6) การพัฒนาการบริหารจัดการเพื่อสนับสนุนยุทธศาสตร์หลัก
