การพัฒนาศักยภาพในการดูแลสุขภาพตนเอง ครอบครัวและชุมชน

Abstract

รายงานฉบับนี้มีวัตถุประสงค์ 3 ประการ คือ 1. เพื่อวิเคราะห์และทบทวนสถานการณ์การดูแลสุขภาพตนเอง ของปัจเจก ครอบครัว และชุมชน ทั้งในและต่างประเทศ 2. เพื่อสังเคราะห์ข้อเสนอแนะเพื่อการพัฒนาระบบการดูแลสุขภาพตนเองของประชาชนในระดับต่างๆ ในบริบทของการปฏิรูประบบสุขภาพ และ3. เพื่อการสังเคราะห์ข้อเสนอสาระบัญญัติที่เกี่ยวข้องที่ควรกำหนดไว้ในพระราชบัญญัติสุขภาพแห่งชาติ การศึกษาใช้การรวบรวมองค์ความรู้ที่มีอยู่แล้วในเอกสาร และจากประสบการณ์และความคิดผู้ทรงคุณวุฒิ และนำข้อมูลดังกล่าวมาเพื่อการวิเคราะห์ ตีความ สังเคราะห์เป็นข้อเสนอแนะ ผลจากการประมวลองค์ความรู้สรุปสาระสำคัญ ดังนี้ พัฒนาการของสังคมในระยะไม่ถึงครึ่งศตวรรษที่ผ่านมา ทำให้การดูแลสุขภาพตนเองได้รับความสำคัญอีกครั้ง ซึ่งในการวิเคราะห์บทบาทประชาชนในการดูแลสุขภาพ จำเป็นต้องเข้าใจและมองให้เห็นดุลยภาพที่เปลี่ยนไปในความสัมพันธ์ระหว่างรัฐ วิชาชีพ และภาคประชาชน บทความนี้แบ่งการดูแลสุขภาพตนเองเป็น 5 ระดับ คือ การดูแลสุขภาพตนเอง การใช้ยารักษาตนเอง การดูแลสุขภาพตนเองในปัญหาสุขภาพเรื้อรัง กลุ่มดูแลตนเองและส่งเสริมสุขภาพ และการดูแลสุขภาพตนเองในรูปแบบของการเคลื่อนไหวทางสังคม การดูแลสุขภาพในมิติหนึ่งคือธรรมชาติของชีวิต สาระบัญญัติที่ควรกำหนดไว้คือ รัฐพึงสนับสนุนและส่งเสริมให้การดูแลสุขภาพที่ถูกต้อง และอยู่บนพื้นฐานของภูมิปัญญาแห่งการพึ่งตนเอง พฤติกรรมการใช้ยารักษาตนเองของประชาชนในชนบทมีแนวโน้มที่จะสร้างปัญหาต่อสุขภาพของประชาชนมากกว่าประโยชน์สาระบัญญัติที่ควรกำหนดไว้คือ รัฐพึงส่งเสริมพฤติกรรมการใช้ยารักษาตนเองที่ถูกต้อง ประหยัด และปลอดภัย ให้กับประชาชน และพึงสนับสนุนให้เกิดการคุ้มครองสิทธิของผู้บริโภคในทุกระดับ ปัญหาสุขภาพที่มีความเรื้อรัง และปัญหาที่ถูกตั้งข้อรังเกียจทางสังคม (Stigmatized problems) การดูแลสุขภาพตนเองด้วยการรวมกลุ่มแบบ กลุ่มช่วยเหลือกันเอง (Support/Self-help Group) จึงเป็นทางออกในการแก้ปัญหาสาระบัญญัติที่ควรกำหนด คือ รัฐพึงถือเอาความเข้มแข็งของสถาบันครอบครัว และชุมชนเป็นทิศทางหลักในการพัฒนาประเทศ เป็นเป้าหมายสำคัญของการบรรลุผลการพัฒนา สังคมไทยปัจจุบัน การรวมตัวเพื่อการดูแลสุขภาพมีมากขึ้น ทั้งรูปแบบที่หลากหลาย มีความครอบคลุมในหลายพื้นที่ หลายมิติ