บทคัดย่อ
รายงานการศึกษาวิจัยเพื่อการพัฒนากำลังคนด้านสุขภาพ เรื่องทางเลือกเชิงนโยบายในการผลิตกำลังคนด้านสุขภาพ ในสองทศวรรษหน้าการศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์ที่จะวิเคราะห์สถานการณ์ปัจจุบัน และแนวโน้มในอนาคตของระบบสาธารณสุขซึ่งจะเชื่อมโยงกับการวิเคราะห์ความต้องการกำลังคนด้านสุขภาพ และปัจจัยที่กระทบต่อการผลิตกำลังคน การศึกษาดำเนินการโดยการวิเคราะห์ข้อมูลทุติยภูมิ การสัมภาษณ์ผู้ทรงคุณวุฒิ และการระดมสมอง ผลลัพท์สุดท้ายคือ การสังเคราะห์ข้อเสนอทางเลือกเชิงนโยบายในการผลิตกำลังคนด้านสุขภาพ ในสองทศวรรษหน้า ผลการศึกษาพบว่า ระบบสาธารณสุขในอนาคตจะมุ่งเน้นการส่งเสริมสุขภาพ ป้องกันโรค และบริการระดับต้นมาก ระบบบริการสุขภาพจะมีการจัดการสูงภายใต้ระบบประกันสุขภาพแบบต่าง ๆ บทบาทของประชาชน ชุมชน เอกชน ในการจัดการระบบบริการมีสูงมาก ขณะที่บทบาทของรัฐโดยเฉพาะในส่วนกลางจะปรับไปสู่การเป็นผู้ซื้อ บริการ การพัฒนาและกำกับดูแลมาตรฐานการสนับสนุนด้านวิชาการ และการแก้ปัญหาเฉพาะเรื่องเป็นครั้งคราว ลักษณะระบบบริการสุขภาพดังกล่าว จึงมีความต้องการกำลังคนที่มีคุณภาพสูงขึ้น และมีความต้องการกำลังคนประเภททั่วไปจำนวนมาก กำลังคนบางประเภทจะมีจำนวนมากพอจนถึงจุดอิ่มตัว ไม่ควรเพิ่มอัตราการผลิตอีก ได้แก่ เภสัชกร และทันตแพทย์ บางประเภทขาดมากในบางจุด ในปัจจุบันเนื่องจากปัญหาการกระจาย ควรเพิ่มอัตราการผลิตด้วยความระมัดระวังและด้วยวิธีการที่ยืดหยุ่น โดยไม่ตั้งสถาบันการศึกษาใหม่ ได้แก่ แพทย์ และพยาบาล ส่วนประเภทที่ขาดแคลนมาก ควรส่งเสริมการผลิตเพิ่มขึ้น ได้แก่ นักเทคนิคการแพทย์ รังสีเทคนิค กำลังคนด้านฟื้นฟูสมรรถภาพด้านอาชีวอนามัย อนามัยสิ่งแวดล้อม ผู้ดูแลเด็กเล็ก ผู้สูงอายุที่ช่วยตนเองไม่ได้และเวชกรฉุกเฉิน ทั้งนี้จะต้องจัดระบบบริการที่ให้กำลังคนเหล่านี้ปฏิบัติงานได้อย่างดีด้วย บทบาทขององค์กรที่เกี่ยวกับการผลิตกำลังคนก็จะปรับเปลี่ยนไป เช่นเดียวกับเรื่องของระบบบริการสุขภาพ คือ รัฐลดความเป็นเจ้าของสถาบันการศึกษาลง เอกชนโดยเฉพาะลักษณะที่ไม่มุ่งกำไร มีบทบาทสูงขึ้น และสถาบันการศึกษากับสถานบริการทั้งภาครัฐและเอกชนมีความร่วมมือกันอย่างมาก ในการผลิตกำลังคน สถาบันการศึกษาของรัฐในปัจจุบันจะมีอิสระมากขึ้นจนถึงขั้นเป็นอิสระจากระบบ ราชการ ซึ่งอาจเป็นองค์กรอิสระนอกระบบราชการหรือเป็นสถาบันในองค์กรเอกชนที่ไม่มุ่งกำไร
