บทคัดย่อ
จากการทบทวนงานวิจัยที่ตีพิมพ์ในวารสารวิชาการทั้งสิ้น 132 เรื่อง ทั้งภาษาไทยและภาษาอังกฤษพบว่า ความไม่เหมาะสมในการใช้ยาที่ยังคงเป็นปัญหาใหญ่ของระบบ และลักษณะของงานวิจัยที่มีขนาดเล็ก ต่างคนต่างทำด้วยแนวปฏิบัติที่ต่างกัน เช่นเดียวกับระบบยาที่ยังคงถูกมองแบบแยกส่วน ไม่อาจผสมเป็นเนื้อเดียวกันได้อย่างกลมกลืน
ในเชิงระเบียบวิธีวิจัย งานวิจัยมันเป็นเชิงพรรณนา มุ่งทำความเข้าใจสถานการณ์ซึ่งไม่เปลี่ยนแปลงไปจากเดิมมากนัก สิ่งที่ควรมุ่งเน้นในระยะต่อไป คือการคิดค้นนวัตกรรมเพื่อแก้ปัญหา นอกจากนี้งานวิจัยส่วนใหญ่มักมีขนาดเล็ก เป็นกรณีศึกษา การขยายผลทำได้ยาก การจัดทำชุดโครงการเพื่อให้ได้งานวิจัยขนาดใหญ่ที่มีผลกระเทือนต่อสังคมสูงจึงเป็นทิศทางที่ควรสนับสนุน
ในเชิงพื้นที่ งานวิจัยทั้งหมดที่สืบค้นยึดครองพื้นที่ได้เฉพาะสถานพยาบาลภาครัฐ ทำให้ขาดข้อมูลจากภาคเอกชนซึ่งเป็นส่วนสำคัญของระบบยา ทั้งนี้อาจเนื่องจากนโยบายทางธุรกิจของสถานพยาบาลภาคเอกชนที่มุ่งเน้นการรักษาความลับ ทำให้การเข้าถึงข้อมูลเป็นไปได้ยาก รวมถึงข้อมูลจากอุตสาหกรรมยาภาคเอกชน ทั้งในประเทศ ต่างประเทศ และข้ามชาติ ผู้ที่เกี่ยวข้องควรพยายามขยายพื้นที่การวิจัยสู่ดินแดนของภาคเอกชนให้มากขึ้นในอนาคต
ระบบยาเป็นระบบที่มีความสลับซับซ้อน เชื่อมโยงสัมพันธ์กับระบบสุขภาพและระบบอื่นๆ ในสังคมอย่างแยกไม่ได้ การวิจัยที่ผ่านมามักมีการกระทำในเงื่อนไขที่ว่า ระบบยาเป็นระบบเดี่ยว ทำให้การเข้าใจปัญหาและการเสนอแนวทางแก้ไขไม่ประสบผลสำเร็จในทางปฏิบัติ แนวทางการวิจัยระบบยาในอนาคตควรศึกษาระบบยาในฐานะที่เป็นส่วนย่อยที่มีปฏิสัมพันธ์กับระบบใหญ่อย่างเป็นพลวัตร จึงจะทำให้สามารถสังเคราะห์แนวทางการพัฒนาระบบยาได้อย่างเป็นองค์รวม
