บทคัดย่อ
ต.ผาช้างน้อย อ.ปง จ.พะเยา เป็นชุมชนชนบทที่อยู่ห่างจากอ.เมือง จ.พะเยา ราว 120 กม. ลักษณะพื้นที่เป็นที่ราบในหุบเขา มีอาณาเขตติดต่อทางทิศเหนือกับประเทศ ปัญหายาเสพติดเป็นปัญหาหนึ่งของชุมชนที่ค่อนข้างรุนแรง โดยเฉพาะยาบ้า ผลกระทบของปัญหายาเสพติดในชุมชน ได้แก่ เด็กในหมู่บ้านขาดความอบอุ่นเพราะพ่อแม่ต้องถูกดำเนินคดีอยู่ในเรือนจำ การลักเล็กขโมยน้อยในชุมชน ความไม่สนใจวัฒนธรรมประเพณีที่ดีงาม ขาดการสืบทอดองค์ความรู้ในเรื่องของการดำรงชีวิตทั้งที่เกี่ยวกับเรื่องภูมิปัญญาท้องถิ่น การรักษาโรคภัยด้วยภูมิปัญญาหมอชนเผ่า ไม่สนใจเรื่องของทรัพยากรธรรมชาติสิ่งแวดล้อมของชุมชน ปัญหาที่เกิดขึ้นส่งผลกระทบต่อสังคมโดยรวมโดยเฉพาะ “คน” ซึ่งเป็นหัวใจสำคัญของสังคม สถานการณ์ดังกล่าวข้างต้นยังมีอุปสรรคในการขับเคลื่อนอยู่ 2 ปัจจัยหลัก คือ 1. คนขาดความรู้ความเข้าใจและทักษะในการขับเคลื่อนกิจกรรม 2. ด้านตัวบริบทของชุมชน ได้แก่ ปัญหาทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม ปัญหาการเกษตร ปัญหาสังคมและเศรษฐกิจ ดังนั้นทางโครงการสร้างเสริมกระบวนการเรียนรู้ในการป้องกันแก้ไขปัญหายาเสพติดและสุขภาพชนเผ่าม้งและเมี่ยน จึงมุ่งศึกษาเพื่อให้ความรู้ความเข้าใจและสร้างความตระหนักให้กับแกนนำชนเผ่าเรื่องสถานการณ์และสภาพปัญหาของ “ยาเสพติดกับสุขภาพ” เพื่อสร้างเสริมกระบวนการเรียนรู้ในการฝึกคิด วิเคราะห์ให้คิดเป็น ทำเป็น เรื่องการจัดการ “ยาเสพติดกับสุขภาพ” ด้วยหลักคิดทางวัฒนธรรมและภูมิปัญญานำพาชีวิตที่พอเพียง เพื่อให้ชุมชนสร้างแกนนำที่มีแนวคิดและมีความสามารถให้เป็นบุคคลตัวอย่างในการดำเนินกิจกรรมการสร้างเสริมสุขภาพห่างไกลยาเสพติด “คืนคนดีสู่สังคมบนฐานเศรษฐกิจพอเพียง” โดยศึกษาพื้นที่ ต.ผาช้างน้อย อ.ปง รวม 7 หมู่บ้าน มีกลุ่มเป้าหมาย 3 กลุ่ม ได้แก่ กลุ่มเยาวชนเผ่าเมี่ยน และเผ่าม้ง กลุ่มนักปราชญ์ชาวบ้าน และกลุ่มผู้นำชุมชน กลุ่มสตรี กลุ่มอาชีพ สำหรับขอบเขตของเนื้อหามี 3 เนื้อหาหลัก ดังนี้ 1.) ข้อมูลสถานการณ์และสภาพปัญหาของ “ยาเสพติดกับสุขภาพ” 2.) ข้อมูลวัฒนธรรมและองค์ความรู้ภูมิปัญญาชุมชนม้งและเมี่ยน ต.ผาช้างน้อย 3.) ข้อมูลเรื่องวิถีชีวิตชุมชน งานเกษตรธรรมชาติ ซึ่งมีขั้นตอนและวิธีการดำเนินกิจกรรมทั้งหมด 8 กิจกรรม มีพื้นที่เป้าหมาย 7 หมู่บ้าน ในพื้นที่ตำบลผาช้างน้อย อำเภอปง จังหวัดพะเยา มีกลุ่มเป้าหมาย 2 กลุ่ม คือ ชนเผ่าม้ง กับชนเผ่าเมี่ยน จำนวน 161 คน โดยแยกเป็นชาย 91 คนและ หญิง 70 คน ผลการดำเนินกิจกรรมมีพื้นที่รูปธรรมที่เป็นศูนย์การเรียนรู้เรื่อง “เกษตรกรรมธรรมชาติ” จำนวน 1 ศูนย์ มีพื้นที่รูปธรรมในชุมชน 4 พื้นที่ และมีกลุ่มคนบุคคลตัวอย่าง จำนวน 10 คน ที่จะเป็นกลไกหลักในการขับเคลื่อนงานพัฒนาและขยายผลสู่ชุมชนต่อไป โดยใช้ฐานความรู้ด้านวัฒนธรรม ประเพณี ภูมิปัญญา และการขับเคลื่อนงานด้านการเกษตรธรรมชาติ ให้เป็นประเด็นเรียนรู้ที่ทำให้กลุ่มเป้าหมายมีกิจกรรมร่วมกันที่สร้างสรรค์และเอื้อประโยชน์ต่อชุมชนและสังคมต่อไป
