การตอบสนองผู้รับบริการภายใต้ระบบประกันสุขภาพและสถานบริการที่แตกต่างกัน

Abstract

ธรรมนูญว่าด้วยระบบสุขภาพแห่งชาติ พ.ศ. 2552 ระบุว่า ระบบสุขภาพจะต้องส่งเสริมคุณค่าและศักดิ์ศรีความเป็นมนุษย์ และต้องให้ความสำคัญกับความเป็นธรรมและความเท่าเทียมกันในสังคม แนวคิดนี้นำไปสู่ความพยายามที่จะวัดปฏิสัมพันธ์ที่เกิดขึ้นระหว่างผู้ให้บริการกับผู้รับบริการ ซึ่งเป็นสิ่งจำเป็นสำหรับการพัฒนาระบบบริการสุขภาพ เนื่องจากผู้รับบริการทุกคนควรได้รับการปฏิบัติขณะเข้ารับบริการสุขภาพอย่างเท่าเทียมกัน ไม่ว่าจะเข้ารับบริการ ณ หน่วยบริการใด หรือ ใช้สิทธิของระบบประกันสุขภาพใดก็ตาม การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์เพื่อประเมินระดับการตอบสนองผู้รับบริการของระบบบริการสุขภาพไทยภายใต้ระบบประกันสุขภาพและสถานบริการที่แตกต่างกัน กลุ่มตัวอย่าง คือ ผู้รับบริการแผนกผู้ป่วยนอกที่มีอายุ 18 ปีขึ้นไป ใช้สิทธิสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการ ประกันสังคม หรือหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า และเข้ารับบริการในโรงพยาบาลศูนย์/ทั่วไป โรงพยาบาลชุมชน โรงพยาบาลมหาวิทยาลัย หรือโรงพยาบาลเอกชน โดยดำเนินการเก็บข้อมูล จำนวน 9 จังหวัด ได้แก่ กรุงเทพมหานคร เชียงใหม่ ลำพูน ปทุมธานี สมุทรสาคร ขอนแก่น หนองคาย สงขลา และภูเก็ต ได้จำนวนตัวอย่างทั้งสิ้น 6,507 คน ดำเนินการเก็บข้อมูลระหว่างเดือนเมษายน-มิถุนายน พ.ศ. 2554 จากการศึกษา เมื่อพิจารณาคะแนนการตอบสนองผู้รับบริการของสิทธิต่างๆโดยภาพรวมและจำแนกตามประเภทของสถานบริการ พบว่า คะแนนมัธยฐานของการตอบสนองผู้รับบริการบางองค์ประกอบมีความแตกต่างระหว่างสิทธิที่เข้ารับบริการอย่างมีนัยสำคัญ และผู้รับบริการที่ใช้สิทธิสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการมีคะแนนมัธยฐานของการตอบสนองสูงกว่าสิทธิประกันสังคมและหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า อย่างไรก็ดี เมื่อวิเคราะห์การถดถอยโลจิสติก พบว่า ระบบประกันสุขภาพไม่มีความสัมพันธ์กับระดับการตอบสนองผู้รับบริการอย่างมีนัยสำคัญทุกองค์ประกอบ ยกเว้น องค์ประกอบโอกาสในการเลือกที่ผู้รับบริการสิทธิสวัสดิการรักษาพยาบาลข้าราชการมีคะแนนการตอบสนองสูงกว่าสิทธิหลักประกันสุขภาพถ้วนหน้า ในขณะที่ ประเภทของสถานบริการมีความสัมพันธ์กับระดับการตอบสนองผู้รับบริการทุกองค์ประกอบอย่างมีนัยสำคัญ ในภาพรวม โรงพยาบาลเอกชนได้คะแนนการตอบสนองสูงสุด ในขณะที่โรงพยาบาลมหาวิทยาลัยได้คะแนนการตอบสนองน้อยที่สุด ยกเว้น องค์ประกอบโอกาสในการเลือก โรงพยาบาลมหาวิทยาลัยได้คะแนนการตอบสนองสูงกว่าโรงพยาบาลศูนย์/ทั่วไป