การศึกษาสถานการณ์สุขภาพและสิ่งแวดล้อมในภาคเหนือ : การกระจายตัวของปัญหาสุขภาพในเชิงพื้นที่

Abstract

การศึกษาครั้งนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อวิเคราะห์สถานการณ์โรคมะเร็งและลักษณะทางประชากรของผู้ป่วยมะเร็งในพื้นที่ 8 จังหวัดภาคเหนือตอนบน ได้แก่ จังหวัดเชียงใหม่ เชียงราย พะเยา ลำพูน ลำปาง แพร่ น่าน และแม่ฮ่องสอน รวมถึงการวิเคราะห์การกระจายตัวของปัญหาสุขภาพที่สัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อมของประชากรในพื้นที่ดังกล่าว และให้ข้อเสนอแนะเพื่อพัฒนาโจทย์วิจัยทางด้านนโยบายในการแก้ไขปัญหาสุขภาพและสิ่งแวดล้อมในภาคเหนือตอนบน การศึกษานี้เป็นการวิเคราะห์ภาพรวมในระดับภูมิภาคและจังหวัด โดยอาศัยข้อมูลทุติยภูมิจากหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง โดยเฉพาะจากสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด ศูนย์ทะเบียนมะเร็งเชียงใหม่และศูนย์มะเร็งลำปาง ผลการศึกษาพบว่าภาคเหนือเป็นภูมิภาคที่มีอัตราการป่วยด้วยโรคมะเร็งสูงสุด และโรคมะเร็งเป็นสาเหตุการตายอันดับหนึ่งในทุกจังหวัดของภาคเหนือตอนบนมาอย่างต่อเนื่อง โดยจังหวัดลำพูนเป็นจังหวัดที่มีอัตราการเพิ่มขึ้นของผู้เสียชีวิตจากโรคมะเร็งสูงสุด คือ เพิ่มขึ้น 8.5 เท่าในช่วงเวลาระหว่างปี พ.ศ. 2542-2552 ส่วนจังหวัดที่มีอัตราชุกของโรคในช่วงเวลาดังกล่าวสูงสุด ได้แก่ จังหวัดลำปาง โดยมีความชุกของโรคอยู่ที่ 23 คนต่อประชากรพันคน โดยประเภทหรือตำแหน่งของมะเร็งที่พบมากที่สุดในจังหวัดภาคเหนือตอนบนคือมะเร็งปอด โดยพบมะเร็งปอดในเพศชายมากกว่าเพศหญิง สำหรับปัญหาสุขภาพอื่นที่สัมพันธ์กับสิ่งแวดล้อม ได้แก่ ปัญหาจากโรคระบบหายใจ ซึ่งพบว่าเป็นสาเหตุหลักของการเจ็บป่วยในประชากรของภาคเหนือตอนบนเช่นเดียวกัน โดยพบว่าจังหวัดแม่ฮ่องสอนเป็นจังหวัดที่มีอัตราของผู้ป่วยด้วยโรคระบบหายใจสูงสุด (ร้อยละ 61) ผลจากการวิจัยครั้งนี้ได้ชี้ให้เห็นว่าประชากรในภาคเหนือตอนบนกำลังถูกคุกคามจากสภาพแวดล้อมที่มีมลภาวะ โดยเฉพาะมลภาวะทางอากาศ ไม่เพียงแต่เกิดจากปัจจัยส่งเสริมด้านลักษณะภูมิประเทศ ภูมิอากาศ ทำเลที่ตั้งของการตั้งถิ่นฐาน แต่ปัจจัยอันเกิดจากกิจกรรมต่างๆ ของมนุษย์ ทั้งการเติบโตของเมือง การพัฒนาทางเศรษฐกิจ วิถีชีวิต ความเชื่อและวัฒนธรรมของผู้คน ได้เปรียบเสมือนเป็นตัวเร่งให้สถานการณ์มลภาวะทางอากาศร้ายแรงยิ่งขึ้นไปเรื่อยๆ ดังนั้นจึงมีความจำเป็นอย่างเร่วด่วนในการแก้ไขและป้องกันไม่ให้สถานการณ์ดังกล่าวส่งผลกระทบที่รุนแรงและต่อเนื่องไปมากกว่าที่เป็นอยู่