การกระจายและความเหลื่อมล้ำของอัตรากำลังพยาบาลวิชาชีพในประเทศไทย

Abstract

ปัญหาการกระจายและความเหลื่อมล้ำของกำลังคนด้านพยาบาลวิชาชีพนั้นส่งผลเสียต่อการให้บริการสุขภาพทั้งในแง่ของประสิทธิผลและประสิทธิภาพการดำเนินงานระบบบริการสุขภาพรวมถึงส่งผลต่อคุณภาพของการให้บริการสุขภาพด้วย การศึกษาเกี่ยวกับกำลังคนด้านพยาบาลวิชาชีพอย่างเป็นระบบเพื่อแก้ปัญหาดังกล่าวจึงมีความสำคัญ การศึกษานี้มีวัตถุประสงค์ เพื่อศึกษาการกระจายและความเหลื่อมล้ำของกำลังคนด้านพยาบาลวิชาชีพตามภูมิศาสตร์ และเพื่อพัฒนาตัวบ่งชี้ความสำเร็จในการติดตามประเมินผลความสำเร็จของการพัฒนากำลังคนด้านสุขภาพที่มุ่งสร้างความเป็นธรรมในการกระจายกำลังคน โดยใช้แบบแผนการวิจัยเชิงพรรณนา ใช้ข้อมูลทุติยภูมิจาก 2 แหล่งข้อมูล คือ จากโครงการวิจัย “สุขภาพและชีวิตการทำงานของพยาบาลวิชาชีพในประเทศไทย” ซึ่งมีการเก็บข้อมูลโดยใช้แบบสอบถามระหว่างเดือนกันยายน 2552 ถึง มีนาคม 2553 และจากข้อมูลรายงานบุคลากรทางการแพทย์จากระบบฐานข้อมูลเพื่อการบริหารติดตามผลการดำเนินงานกระทรวงสาธารณสุขระหว่างปีพ.ศ.2548 – 2552 ผลการศึกษา พบว่าการกระจายอัตรากำลังพยาบาลวิชาชีพระหว่างปีพ.ศ.2548 – 2552 นั้น ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือมีอัตรากำลังพยาบาลวิชาชีพต่อประชากรต่ำที่สุด คือประชากรจำนวน 825.30 – 1,009.38 คน ต่อพยาบาลวิชาชีพ 1 คน ในขณะที่กรุงเทพมหานครมีอัตรากำลังพยาบาลวิชาชีพสูงที่สุด คือประชากร 240.19 – 430.70 คนต่อพยาบาลวิชาชีพ 1 คน ความเหลื่อมล้ำของอัตรากำลังพยาบาลวิชาชีพในประเทศไทยในปีพ.ศ.2548 เท่ากับร้อยละ 18.91 และเพิ่มขึ้นเล็กน้อยในปีพ.ศ.2549 และปีพ.ศ.2550 (ร้อยละ 20.3 และ 20.99 ตามลำดับ) หลังจากนั้นจึงลดลง โดยในปี พ.ศ. 2551 มีความเหลื่อมล้ำร้อยละ 14.50 และลดลงอีกเหลือร้อยละ 11.42 ในปีพ.ศ. 2552 และพบว่าสัมประสิทธิ์จีนี่สามารถเป็นตัวบ่งชี้ในการติดตามความสำเร็จในการพัฒนากำลังคนด้านพยาบาลวิชาชีพได้อย่างมีประสิทธิภาพ