บทคัดย่อ
สืบเนื่องจากที่กองทุนฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์ สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติเสนอแผนปฏิบัติการพัฒนาระบบบริการฟื้นฟูสมรรถภาพทางการแพทย์ ด้านการทำความคุ้นเคยกับสภาพแวดล้อมและการเคลื่อนไหว (Orientation and Mobility Training O&M training) ระยะ 6 ปี (2553-2558) ข้อเสนอแนะจากผลการประเมิน การดำเนินงานชี้ว่า แม้คนพิการทางการเห็นจะได้รับการฝึกทักษะ O&M จนสามารถช่วยเหลือตนเองในการทำกิจวัตรประจำวัน และการเดินทางไปไหนมาไหนได้แล้ว
ก็ตาม แต่พวกเขาก็ยังคงมีความต้องการจำเป็นในการได้รับบริการอื่นๆ ด้วย โดยเฉพาะการส่งเสริมสุขภาพ เนื่องจากคนพิการทางการเห็นที่เข้าร่วมโครงการส่วนใหญ่อยู่ในวัยกลางคน-วัยสูงอายุ หลายคนเริ่มมีภาวะเสื่อมถอยของสุขภาพร่างกาย และเจ็บป่วยด้วยโรคเรื้อรัง เช่น เบาหวาน ความดันโลหิตสูง เป็นต้น ด้วยแนวคิดที่จะส่งเสริมบทบาทครูฝึก O&M ให้เป็น “นักสร้างเสริมสุขภาพ” โดยเฉพาะสำหรับคนพิการทางการเห็น สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) จึงได้ออกแบบการพัฒนาเพิ่มขีดความสามารถของครูฝึก O&M โดยใช้เครื่องมือที่หลากหลาย เช่น การใช้ “สุนทรียสนทนา (dialogue)” เพื่อเสริมสร้างพลังความเข้มแข็งจากภายในของครูฝึก การสร้างสมดุลภายในชีวิตการทำงานและครอบครัว มุ่งให้บริการเพื่อสร้างความเปลี่ยนแปลงในชีวิตของผู้รับบริการที่มีคุณภาพและมีความหมายมากยิ่งขึ้น และการนำ “ไทเก็ก
(Taichi)” เข้ามาเป็นเครื่องมือให้ครูฝึก O&M ได้เรียนรู้และประยุกต์ใช้ในการสร้างเสริมสุขภาพคนพิการทางการเห็น ร่วมกับการให้องค์ความรู้ในเรื่องการดูแลสุขภาพมิติอื่นๆ เช่น ด้านโภชนาการ เป็นต้น หลังจากได้สนับสนุนการวิจัยพัฒนารูปแบบการสร้างเสริมสุขภาพในชุมชน ผ่านโครงการสร้างเสริมสุขภาพคนพิการทางการเห็นในชุมชน เพื่อเป็นการทดลองการนำกำลังคน “นักสร้างเสริมสุขภาพที่มีฐานจากการเป็นครูฝึกทักษะ O&M” และเครื่องมือต่างๆ ไปใช้ในพื้นที่ 4 แห่งที่เข้าร่วมโครงการ ซึ่งมีผลลัพธ์ว่า
สามารถดำเนินการในชุมชนจนมีผลลัพธ์สุขภาพต่อคนพิการที่เข้ารับบริการได้จริง อีกทั้งมีเสียงตอบรับเป็นอย่างดีจากครูฝึก O&M คนพิการทางการเห็น ครอบครัว และชุมชน จึงนำไปสู่การขยายผล ผ่านโครงการเสริม (พลัง) สร้าง (โอกาส) พัฒนา (ศักยภาพ) ครูฝึก O&M คนพิการทางการเห็น และผู้สูงอายุในชุมชน หรือ Project plus ขึ้น
เรื่องราวในหนังสือเล่มนี้ คือ ภาพสะท้อนการทำงาน ผลผลิต และผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นในพื้นที่ปฏิบัติการทั้ง 7 แห่งของ Project plus ผ่านการถ่ายทอดของหัวหน้าโครงการและทีม รวมถึงครูฝึก O&M ในพื้นที่ปฏิบัติการ ซึ่งเชื่อว่าจะช่วยสร้างแรงบัลดาลใจในการทำงาน และยังเป็นต้นแบบให้กับพื้นที่อื่นๆ ที่สนใจได้เรียนรู้เทคนิคเครื่องมือสร้างเสริมสุขภาพคนพิการที่เป็นผู้สูงอายุในชุมชนได้
