การพัฒนาระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารโครงการและงบประมาณของหน่วยงานสาธารณสุขในเขตสุขภาพที่ 12

Abstract

การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม(Participatory Action Research)นี้ จัดทำขึ้นเพื่อศึกษากระบวนการพัฒนาและประเมินผลระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารโครงการและงบประมาณ (Health information system for project and budget management, HIS4PM) ตามบทบาทภารกิจของของหน่วยงานสาธารณสุขในเขตสุขภาพที่ ๑๒ กลุ่มตัวอย่างของการศึกษานี้ได้รับการคัดเลือกอย่างเฉพาะเจาะจง โดยเป็นผู้ใช้ระบบสารสนเทศฯจาก ๗ จังหวัดในเขตสุขภาพที่ ๑๒ จังหวัดละ ๑๒ คน ซึ่งเป็นตัวแทนของสำนักงานสาธารณสุขจังหวัด สำนักงานสาธารณสุขอำเภอ โรงพยาบาลและโรงพยาบาลส่งเสริมสุขภาพตำบล ระดับละ ๓ คน ประกอบด้วยผู้บริหาร ๑ คน ผู้รับผิดชอบงานแผนงาน ๑ คน ผู้รับผิดชอบงบประมาณ ๑ คน รวมทั้งสิ้น ๘๔ คน เก็บรวบรวมข้อมูลความต้องการในการพัฒนาระบบสารสนเทศโดยการสัมภาษณ์เจาะลึก (in-depth interview) การวิเคราะห์เอกสารและระบบสารสนเทศที่มี และประเมินผลระบบสารสนเทศด้วยแบบสอบถาม ผลการวิจัย: แนวคิดหลักในการออกแบบ HIS4PM ในครั้งนี้ คือการพัฒนาเทคโนโลยีสารสนเทศฐานข้อมูลเชิงสัมพันธ์ (Relational Database) และการพัฒนา Web-base Application เพื่อให้ผู้เกี่ยวข้องทุกระดับในเขตสุขภาพสามารถเข้าถึงข้อมูลและสามารถปรับปรุงข้อมูลแบบ Online ที่เชื่อมโยงกับขั้นตอนการทำงานจริง ทำให้สามารถ Update ข้อมูลจุดเดียว (single entry) ที่เป็นปัจจุบัน (Real time) โดยมีกระบวนการพัฒนาระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารจัดการโครงการและงบประมาณ ๓ ขั้นตอนคือ ๑) ทบทวนการใช้โปรแกรมประยุกต์ที่ใช้อยู่เดิมและศึกษาความจำเป็นที่จะพัฒนา ๒) การศึกษาความเป็นไปได้เพื่อวิเคราะห์ความเสี่ยงและวางแผนโครงการให้ครอบคลุมภารกิจของหน่วยงานสาธารณสุข นำเสนอกรอบของระบบงานใหม่ในระบบฐานข้อมูลที่เป็น Relational Database พิจารณาความคุ้มทุนทางเศรษฐศาสตร์ การได้ใช้ประโยชน์และวิธีการพัฒนา รวมทั้งค่าใช้จ่ายระหว่างการใช้ระบบงาน และ ๓) ดำเนินการพัฒนาระบบงานใหม่โดยใช้โปรแกรมเป็นต้นแบบ (Rapid Prototyping) ซึ่งประกอบด้วย ๓.๑) การประเมินความต้องการและการวิเคราะห์เนื้อหา โดยการรวบรวมความต้องการด้วยการสัมภาษณ์เจาะลึก โดยใช้โปรแกรมบริหารยุทธศาสตร์ ฉบับ Prototype เป็นเครื่องมือ ๓.๒) กำหนดวัตถุประสงค์ในการพัฒนาและ ออกแบบระบบสารสนเทศโดยใช้เทคนิคของ Data Flow Diagram และเทคโนโลยีการออกแบบเชิงวัตถุ (Object oriented design) ๓.๓) การสร้างต้นแบบ (Constructing Prototype) ๓.๔ การนำต้นแบบไปทดลองใช้ (Utilizing Prototype) เป็นระยะเวลาประมาณ ๒ เดือน ระหว่างเดือนกุมภาพันธ์ –มีนาคม ๒๕๕๗ และสรุปหาข้อเสนอแนะในการปรับปรุงระบบ พร้อมทั้งประเมินผลความพึงพอใจของผู้ใช้งานเบื้องต้นด้วยการสังเกตหลังสิ้นสุดระยะทดลอง ๓.๕) การติดตั้งและจัดระบบบำรุงรักษา (Installation and Maintenance System) โดยการติดตั้งโปรแกรมและการสอนวิธีการใช้งาน และ ๓.๖) ประเมินผลการใช้ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหารยุทธศาสตร์โดยการใช้แบบสอบถามในกลุ่มตัวอย่างผู้ใช้งาน ๒๓๔ ตัวอย่าง ระหว่างเดือนมีนาคม-เมษายน ๒๕๕๘ ผลที่ได้จากการพัฒนาระบบ HIS4PM ในแง่ของการใช้งาน พบว่า ได้ระบบ HIS4PM ที่ตอบสนองต่อการใช้สารสนเทศเทศเพื่อการติดตามกำกับแผนงาน/โครงการและงบประมาณของหน่วยงานสาธารณสุขในเขตสุขภาพที่ ๑๒ ครอบคลุมผู้ใช้งานในทุกระดับตั้งแต่ผู้ตรวจราชการกระทรวงสาธารณสุข จนถึงผู้รับผิดชอบโครงการของหน่วยบริการ นอกจากนี้ยังพบว่า ระบบสารสนเทศ HIS4PM ที่พัฒนาขึ้นนอกจากจะสามารถลดความซ้ำซ้อนในการบันทึกข้อมูลและสามารถบันทึกข้อมูลดำเนินการ ณ จุดปฏิบัติงานตามบทบาทหน้าที่ที่ได้รับมอบหมายแล้ว ฐานข้อมูลที่เป็นส่วนหนี่งของระบบยังสามารถเชื่อมโยงกันได้ในทุกระดับของหน่วยงานในเขตสุขภาพ ดังนั้น จึงทำให้ผู้บริหารและผู้เกี่ยวข้องสามารถเข้าถึงข้อมูลได้รวดเร็ว ตรงกับความต้องการ จึงเป็นการอำนวยความสะดวกและมีส่วนที่จะสร้างบรรยากาศให้เกิดการจัดการแบบมุ่งผลสัมฤทธิ์ได้มากยิ่งขึ้น จากการประเมินผลการใช้ระบบ HIS4PM โดยการใช้แบบสอบถาม พบว่า กลุ่มตัวอย่างส่วนใหญ่มีความคิดเห็นและพึงพอใจต่อระบบสารสนเทศนี้ อยู่ในระดับดีมากในทุกด้าน คือ ด้านนโยบาย การถ่ายทอดนโยบายสู่การปฏิบัติ การใช้ประโยชน์ของสารสนเทศ ความครอบคลุมของสารสนเทศ และความเหมาะสมด้านคุณลักษณะของโปรแกรม ข้อเสนอแนะในการนำผลการวิจัยไปใช้ ๑) การนำระบบ HIS4PM ไปประยุกต์ใช้กับเขตสุขภาพอื่นๆ จะต้องให้ความสำคัญในการขับเคลื่อนเชิงนโยบายของผู้บริหารด้วย ๒) การพัฒนาระบบ HIS4PM ในระดับประเทศ ควรคำนึงถึงการใช้ประโยชน์ของหน่วยปฏิบัติงานระดับพื้นที่เป็นหลัก และ ๓) การนำระบบติดตามกำกับไปใช้ในระดับประเทศนั้น ต้องเป็นไปตามข้อกำหนดมาตรฐานของระบบข้อมูลด้วย