การพัฒนาระบบบริการสุขภาพ เพื่อชะลอการล้างไตในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง

Abstract

การวิจัยเชิงปฏิบัติการแบบมีส่วนร่วม (Collaborative Action Research) นี้มีวัตถุประสงค์เพื่อพัฒนาระบบบริการสุขภาพเพื่อชะลอการล้างไต โดยทำการวิจัยที่แผนกผู้ป่วยนอก โรงพยาบาลชุมแพ จังหวัดขอนแก่น ระหว่างเดือนมกราคมถึงธันวาคม 2560 กลุ่มตัวอย่างมี 2 กลุ่ม คือ 1) ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรัง (ระยะของโรคไม่เกิน 3b) มีสาเหตุของโรคมาจากโรคเบาหวาน และโรคความดันโลหิตสูง และเป็นผู้ป่วยที่มารับบริการสุขภาพการรักษาที่แผนกผู้ป่วยนอก โรงพยาบาลชุมแพ และ 2) ทีมสุขภาพ ได้แก่ อายุรแพทย์ พยาบาลวิชาชีพ และเภสัชกร ขั้นตอนดำเนินการวิจัยประกอบด้วยการวิเคราะห์สถานการณ์ของระบบบริการสุขภาพ การพัฒนารูปแบบระบบบริการสุขภาพ และการประเมินผลลัพธ์ วิเคราะห์ข้อมูลด้วยวิธีการเชิงคุณภาพ และเชิงปริมาณ ผลการวิจัยพบว่า มีการพัฒนารูปแบบระบบบริการสุขภาพเพื่อชะลอการล้างไตของโรงพยาบาลชุมแพขึ้น (Chumphae model for delaying dialysis in CKD patients [Chumphae DDCKD model]) ซึ่งได้จากการวิเคราะห์สถานการณ์ของระบบบริการสุขภาพ และตามกรอบแนวคิดของการดูแลผู้ป่วยเรื้องรัง (Chronic Care Model [CCM]) รูปแบบดังกล่าวประกอบด้วย 4 ส่วน คือ การออกแบบระบบบริการสุขภาพ การสนับสนุนการจัดการตนเอง การจัดการระบบฐานข้อมูลสุขภาพ และการสนับสนุนการตัดสินใจ หลังจากใช้รูปแบบพบว่าในเดือนที่ 3 และ 6 ผู้ป่วยในกลุ่มทดลองมีพฤติกรรมการจัดการตนเองดีขึ้นกว่ากลุ่มเปรียบเทียบ และมีอัตราการกรองของไตลดลงเพียงร้อยละ 27.1 ส่วนกลุ่มเปรียบเทียบมีอัตราการกรองของไตลดลงถึงร้อยละ 75.0 นอกจากนี้กลุ่มเปรียบเทียบมีโอกาสที่จะเกิดการลดลงของอัตราการกรองของไตมากกว่ากลุ่มทดลองถึง 7.89 เท่า (95% CI 4.79 ถึง 12.77) และยังพบว่ากลุ่มทดลองมีความพึงพอใจหลังได้รับบริการสุขภาพในระดับสูง 23.8 (SD 0.05) ส่วนกลุ่มเปรียบเทียบมีความพึงพอใจหลังได้รับบริการสุขภาพในระดับปานกลาง 16.3 (SD 1.7) โดยสรุป รูปแบบระบบบริการสุขภาพเพื่อชะลอการล้ำงไตของโรงพยาบาลชุมแพ (Chumphae DDCKD model) ที่สร้างขึ้นสามารถช่วยให้พฤติกรรมการจัดการตนเองของผู้ป่วยดีขึ้น และชะลอการล้างไตของผู้ป่วยได้อย่างมีประสิทธิภาพในระยะ 3 และ 6 เดือน