อุทกภัยในกรุงเทพมหานครและภาคกลางของประเทศไทยในปี พ.ศ. 2554: ความท้าทายต่อความยืดหยุ่นของระบบสุขภาพ

Abstract

อุทกภัยในปี พ.ศ. 2554 ส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อพื้นที่กรุงเทพมหานครและภาคกลางของประเทศไทย นับเป็นความท้าทายที่สำคัญต่อความยืดหยุ่นของระบบสุขภาพไทยในการรับมือกับภาวะวิกฤติในครั้งนั้น การศึกษานี้จัดทำขึ้นเพื่อศึกษาว่าระบบสาธารณสุขไทยสามารถตอบสนองต่อภาวะวิกฤติได้เพียงใด ผ่านมุมมองเรื่องความยืดหยุ่นของระบบสุขภาพ โดยในที่นี้เน้นเฉพาะเรื่อง "การตระหนักรู้" และ "การปรับตัว" ข้อมูลที่ใช้ในการศึกษาได้จากการสำรวจครัวเรือน ซึ่งจัดทำโดยสำนักงานสถิติแห่งชาติ ในปี พ.ศ. 2554 วิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้สถิติเชิงพรรณนาและสถิติเชิงอนุมาน ในภาพรวมระบบสาธารณสุขไทยค่อนข้างยืดหยุ่นในการรับมือกับภาวะวิกฤต โดยเฉพาะในเรื่อง "การตระหนักรู้" ซึ่งสะท้อนผ่านการที่ประชาชนมีความพึงพอใจในระดับดีเกี่ยวกับการเตือนภัยน้ำท่วม อย่างไรก็ตามในเรื่องของ "การปรับตัว" ซึ่งใช้การบรรเทาสาธารณภัยเป็นตัวชี้วัดนั้น ไม่ได้อยู่ในระดับที่ดีนัก นอกจากนี้ ยังพบว่า ครัวเรือนในกรุงเทพมหานครมีการตระหนักรู้ในระดับที่ดีกว่าครัวเรือนในภาคกลาง ทั้งนี้ อาจเนื่องมาจากครัวเรือนในกรุงเทพมหานครได้รับข้อความเตือนจากหลายช่องทาง ในทางกลับกัน ครัวเรือนยากจนในกรุงเทพมหานคร เป็นกลุ่มที่สูญเสียรายได้จากเหตุการณ์น้ำท่วมมากที่สุด ส่วนครัวเรือนในภาคกลาง มีความพึงพอใจในการได้รับความช่วยเหลือจากหน่วยงานภายนอกมากกว่าครัวเรือนในกรุงเทพมหานคร ด้วยเหตุที่ครัวเรือนในภาคกลางที่ประสบอุทกภัยส่วนใหญ่มีประสบการณ์ในการรับมือน้ำท่วมมากกว่า และโครงสร้างระบบบริการสุขภาพนอกกรุงเทพมหานครมีการกระจายการปฏิบัติงานมากกว่า และมีขอบเขตรับผิดชอบที่ชัดเจน โดยสรุป ระบบสุขภาพไทยมีความยืดหยุ่นในการรับมือกับปัญหาภาวะวิกฤติทางสาธารณสุข แต่ก็ยังมีความท้าทายที่พึงปรับปรุงในอนาคต ตัวอย่างเช่น ควรมีการเสริมสร้างความร่วมมือด้านสาธารณสุขระหว่างหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง รวมถึงชุมชนท้องถิ่น หน่วยงานนอกภาครัฐ องค์กรสื่อและเครือข่ายทางสังคม ด้วยกลไกดังกล่าวจะช่วยขยายความช่วยเหลือไปยังประชากรกลุ่มเปราะบางได้มากขึ้น และเพิ่มการตระหนักรู้ต่อภาวะวิกฤตในครัวเรือนกลุ่มเสี่ยง ยิ่งไปกว่านั้น พึงมีการปรับระบบการขึ้นทะเบียนการให้บริการแก่ประชาชนทุกคน โดยเฉพาะในเขตกรุงเทพมหานคร เพื่อให้มีพื้นที่ที่รับผิดชอบชัดเจนยิ่งขึ้น