บทคัดย่อ
ผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังระยะสุดท้ายมีรายงานพบว่าการทำงานของระบบภูมิคุ้มกันผิดปกติ ซึ่งส่งผลให้ผู้ป่วยกลุ่มนี้มีอุบัติการณ์การติดเชื้อสูงกว่ากลุ่มประชากรทั่วไป ปัจจุบันการฟอกเลือด นอกจากใช้วิธีฮีโมไดอะไลซิส (hemodialysis, HD) แล้ว ยังมีการฟอกเลือดด้วยวิธีออนไลน์ฮีโมไดอะฟิลเตรชั่น (on-line hemodiafiltration, HDF) ซึ่งสามารถกำจัดของเสียโมเลกุลขนาดใหญ่ได้มากกว่าวิธีฮีโมไดอะไลซิส พบว่าการฟอกเลือดด้วยวิธีออนไลน์ฮีโมไดอะฟิลเตรชั่นนี้สามารถลดเซลล์ที่ก่อให้เกิดการอักเสบได้ การศึกษานี้จึงมีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาเปรียบเทียบการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันต่อวัคซีนไข้หวัดใหญ่ในผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังซึ่งได้รับการฟอกเลือดชนิดออนไลน์ฮีโมไดอะฟิลเตรชั่นและออนไลน์ฮีโมไดอะไลซิส ทั้งในด้าน humeral และ cell-mediated immune responses และเพื่อศึกษาปัจจัยที่มีผลต่อการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันต่อวัคซีนไข้หวัดใหญ่ในผู้ป่วยกลุ่มนี้ โดยผู้ป่วยไตวายเรื้อรังที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยวิธีออนไลน์ฮีโมไดอะฟิลเตรชั่นและวิธีฮีโมไดอะไลซิสจะได้รับการฉีดวัคซีนไข้หวัดใหญ่ชนิด 3 สายพันธุ์ และศึกษา humeral immune response โดยวิธี hemagglutination inhibition (HI) test และศึกษา cell-mediated immune response โดยการวัดชนิดเซลล์เม็ดเลือดขาวโดยเครื่องโฟลไซโตมิเตอร์และวัดการแบ่งตัวของเซลล์เม็ดเลือดขาวหลังกระตุ้นด้วยไวรัสไข้หวัดใหญ่ที่เวลาก่อนฉีดวัคซีนและหลังฉีดวัคซีนที่เดือนที่ 1, 6, และ 12 มีอาสาสมัครเข้าร่วมโครงการวิจัย ทั้งหมด 60 คน แบ่งเป็นผู้ที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยวิธีฮีโมไดอะไลซิส 42 คน และวิธีออนไลน์ฮีโมไดอะฟิลเตรชั่น 18 คน โดยมีค่ามัธยฐานของอายุ 65.0 (55.0-74.5) ปี มีผู้หญิง 31 คน (ร้อยละ 51.7) โดยพบว่าผู้ป่วยโรคไตเรื้อรังที่ได้รับการฟอกเลือดมี seroprotection ต่อไวรัสไข้หวัดใหญ่อย่างน้อย 1 สายพันธุ์ในทุกรายโดยไม่ขึ้นกับวิธีการฟอกเลือดและมี seroconversion ต่อแต่ละสายพันธุ์ของไข้หวัดใหญ่ในผู้ที่ฟอกเลือดโดยวิธีออนไลน์ฮีโมไดอะฟิลเตรชั่นไม่แตกต่างจากกลุ่มที่ฟอกเลือดโดยวิธีฮีโมไดอะไลซิส โดยเมื่อนำปัจจัยต่างๆ มาวิเคราะห์ข้อมูลโดยวิธี logistic regression เพื่อหาปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการมี seroconversion ต่อวัคซีนทั้งสามสายพันธุ์ จาก multivariate analysis พบว่า อายุ [odd ratios (OR) 0.89, 95% confidence interval (CI) 0.80-0.98; P=0.022] มีความสัมพันธ์แบบผกผันกับการเกิด seroconversion ต่อวัคซีนทั้งสามสายพันธุ์ ในด้านการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันที่จำเพาะด้านเซลล์นั้น พบว่าการตอบสนองด้านการทำหน้าที่โดยการแบ่งตัวของเซลล์ลิมโฟไซต์หลังถูกกระตุ้นด้วยแอนติเจนชนิด UV inactivated influenza สายพันธุ์ต่างๆ ที่ระบาดในประเทศไทยในปีที่ทำการศึกษา พบว่ามีการตอบสนองต่อไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ A บางสายพันธุ์สูงกว่าในกลุ่มที่ได้รับการฟอกเลือดด้วยออนไลน์ฮีโมไดอะฟิลเตรชั่นสูงกว่ากลุ่มที่ฟอกเลือดโดยวิธีฮีโมไดอะไลซิสอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติ โดยสรุป การศึกษานี้พบว่าการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันต่อวัคซีนไข้หวัดใหญ่เมื่อทดสอบการทำหน้าที่ของเซลล์ลิมโฟไซต์ที่จำเพาะต่อไวรัสไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ A บางสายพันธุ์ ได้ดีกว่าในกลุ่มอาสาสมัครที่ได้รับการฟอกเลือดโดยวิธีออนไลน์ฮีโมไดอะฟิลเตรชั่น อย่างไรก็ตามไม่พบความแตกต่างอย่างมีนัยสำคัญทางสถิติเมื่อทดสอบการตอบสนองทางภูมิคุ้มกันด้วยวิธี HI ซึ่งน่าจะทำการศึกษาเพิ่มเติมในกลุ่มตัวอย่างที่มีจำนวนมากขึ้นต่อไป
